Πελοπόννησος ή “Νήσος του Πέλοπος” αποκαλείται η νοτιότερη χερσόνησος της Eυρώπης. Ο Ομηρος την ονομάζει Aχαϊκόν Αργος, διακρίνοντάς την από την κυρίως Eλλάδα. Μια στενή μόνο λωρίδα γης τη συνδέει σαν ομφάλιος λώρος με τη Στερεά. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν και Πελασγία, από τον Πελασγό, μυθικό γενάρχη των προελλήνων Πελασγών, καθώς και Aπία, από τον γιο του Φορωνέως, Απι, σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο. 

Aπό τα μυκηναϊκά ήδη χρόνια, η Πελοπόννησος, με κέντρο το ανακτορο του Αγαμέμνονα στις Μυκήνες, αποτελούσε περιοχή ενιαία πολιτικά και πολιτιστικά, γι’ αυτό και είχε επιχειρηθεί ο αποκλεισμός της με τείχος στον Iσθμό, προκειμένου να εμποδισθεί η «Κάθοδος των Δωριέων» ή αλλιώς «Επιστροφή των Ηρακλειδών» μετά το 1200 π.Χ. Η βόρεια, η δυτική ακτή και οι νότιες κολπωμένες εσχατιές της χερσονήσου προσφέρονται για ασφαλή ελλιμενισμό πλοίων που αποτελούσαν ανέκαθεν το κύριο μέσο μεταφοράς ανθρώπων και πραγμάτων. 

Η Πελοπόννησος είναι ένας τόπος που κατοικήθηκε από την αυγή της προϊστορίας. Αυτή η κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού είναι γνωστή και ως «Μοριάς». Το τοπωνύμιο ίσως να προέρχεται από τη μορέα, το δέντρο «μουριά» – μπορεί να ονομάστηκε έτσι γιατί η ίδια η Πελοπόννησος μοιάζει με φύλλο μουριάς. Ο Μοριάς, επίσης, ίσως και να σχετίζεται με το σλάβικο «mor», που σημαίνει θάλασσα. Εάν όμως το δούμε κάπως πιο «εθνικά», πιο αρχαιοπρεπώς το ζήτημα, η λέξη, σύμφωνα με μια άποψη, προέρχεται από τις αρχαίες «μόρες», τις Σπαρτιάτικες φάλαγγες οπλιτών, ίδιας ρίζας με το «μόριον», το τμήμα συνόλου.

Ακόμη μελετάται η ετυμολογία του τοπωνυμίου «Μορέας». Αρχικά το τοπωνύμιο αυτό αποδόθηκε στο γεγονός ότι στα μέσα του προηγούμενου αιώνα σε περιοχή της Πελοποννήσου, ιδίως στην Αχαϊα και την Ηλεία, καλλιεργείτο το μετάξι, άρα υπήρχαν πολλές μουριές (μορέας) και γι αυτόν ακριβώς τον λόγο η δυτική Πελοπόννησος ονομαζόταν τα χρόνια εκείνα «Μοριάς». Αργότερα έγιναν προσπάθειες να αποδοθεί η καταγωγή του ονόματος «Μορέας» σε σλαβική πηγή, αλλά τελικά η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η καταγωγή του ονόματος αυτού είναι ελληνική.

Όπως και να’ χει, ο Μοριάς είναι ο τόπος που άνθισε ο μυκηναϊκός πολιτισμός και πρωτοκατοίκησαν και τα τρία κύρια ελληνικά φύλα, οι Δωριείς, οι Αχαιοί και οι Ίωνες. Είναι ο τόπος που επινοήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, αλλά και η βασική φιλοσοφία τους, είναι η γη όπου κάμποσοι από τους περικαλλείς αρχαίους ναούς που την κόσμησαν, μετατράπηκαν σε οικοδομικά υλικά, σε μπάζα για τις πρωτοχριστιανικές εκκλησιές και τα σπίτια των σλάβικων φύλων, που βρήκαν στο Μοριά μια νέα πατρίδα – διά της βίας ή όχι.

Mωρέας και Mοριάς ονομάζεται η Πελοπόννησος από τα μεσαιωνικά χρόνια έως σήμερα. Στον Βίο του Αγίου Μελετίου που σώζεται σε χειρόγραφο του Βρετανικού Μουσείου, του έτους 1111 μ.Χ., απαντάται για πρώτη φορά η λέξη ως «Μοραίας»: «Μνήσθητι Κύριε του δούλου σου Ανδρέου μοναχού του εκ της καθολικής εκκλησίας Ωλένης του Μοραίου».

H ετυμολογική καταγωγή της λέξης “Μοριάς” δεν μας είναι γνωστή. Ο γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζηδάκις υποστήριξε το 1893 ότι η λέξη σχετίζεται ετυμολογικά με τη μουρέα, κοινώς μουριά, λόγω της εκτεταμένης καλλιέργειας του δένδρου αυτού στην Πελοπόννησο. Η ερμηνεία φαίνεται ότι στηρίζεται στον Βίο του Μελέτιου, όπου γράφεται το εξής: “Κοινώς τώρα αύτη η Χερσόννησος λέγεται Μωρέας, ίσως με το να έχη πολλάς μωρέας, ήτοι συκαμίνους μαύρας”. 

Με φύλλο αμπέλου παραβάλλει τη χερσόνησο ο Στέφανος Βυζάντιος (Εθνικών λ. Πελοπόννησος), όμως ο γεωγράφος του 1ου αιώνα π.Χ. Στράβων σημειώνει στα Γεωγραφικά του (H, 335) ότι η Πελοπόννησος “μοιάζει με φύλλο πλάτανου”, ενώ ο περιηγητής Διονύσιος από τον Xάρακα (Oικουμ. Περιήγ. 405) σημειώνει γύρω στο 300 μ.X., ότι μοιάζει με κουτσουρεμένο φύλλο πλάτανου (“ειδομένη πλατάνοιο μυουρίζοντι πετήλωι). Παρατηρώντας την κάτοψη της Πελοποννήσου από ψηλά, διαπιστώνεις ότι η δυτική πλευρά του πλατανόφυλλου εμφανίζεται πράγματι κουτσουρεμένη (Εικόνα). 

Στον επιθετικό προσδιορισμό μυουρία (κουτσουρεμένη) ενδέχεται να οφείλεται επομένως η νεότερη ονομασία του Μοριά. Ενισχυτικό της ερμηνείας αυτής είναι και το γεγονός ότι ο Μοριάς αποδίδεται με το όνομα Maureson (από το μυουρίζων) στο κείμενο της συνθήκης που υπέγραψαν το 1209 στη Σαπιέντζα ο πρώτος ηγεμόνας της Αχαΐας Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος και οι Βενετσιάνοι που επιδίωξαν και κατάφεραν να κρατήσουν για 300 περίπου τα κάστρα της Μεθώνης και της Κορώνης, όπως σημειώσαμε σε προηγούμενο κείμενό μας για το Πριγκιπάτο του Μοριά. 

Ο βυζαντινός σατιρικός συγγραφέας Μάζαρις, που είχε συνοδεύσει τον αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγο στα ταξίδια του στη Δύση μεταξύ 1399 και 1402, στο έργο του «Μάζαρι επιδημία εν Αδου» (γράφτηκε το 1415) χαρακτηρίζει άθλια την κατάσταση στην Πελοπόννησο. Περιγράφοντας σαρκαστικά τη μίζερη ζωή εκεί, παρουσιάζει και την ονομασία «Μοριάς» ως προερχόμενη από τη λέξη «μωρία»! 

Οι Τούρκοι ονόμαζαν Mora τον Μοριά Mora. Σύμφωνα με την άποψη των J. Emerson και J. Fallmerayer η λέξη προέρχεται από το σλαβικό morje (θάλασσα). 

Εχει, τέλος, υποστηριχθεί -αβάσιμα βεβαια- ότι η λέξη Μωρέας μπορεί να προήλθε από το μετασχηματισμό της λέξης Ρωμαία.  

Παρακάτω σας παραθέτω τα πρακτικά της συνεδρίας της Ακαδημίας Αθηνών,επί του θέματος(1931)