«Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».

Το απόγευμα της 13ης Μαρτίου 1957, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης μέσα στο κελί του γράφει για τελευταία φορά τα πια πάνω λόγια.

Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Βρετανούς.

Παλληκαρίδης Ευαγόρας
Γεννήθηκε στο χωριό Τσάδα, της επαρχίας Πάφου, στις 27 Φεβρουαρίου 1938.
Απαγχονίστηκε ξημερώματα της 14ης Μαρτίου 1957, στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας.
Γονείς : Μιλτιάδης Παλληκαρίδης και Αφροδίτη Παπαδανιήλ
Αδέλφια : Ελευθέριος, Ανδρέας, Γεωργία, Μαρούλα

Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης φοίτησε στο δημοτικό σχολείο Τσάδας και στη Νεοφύτειο Αστική Σχολή Κτήματος. Συνέχισε τις σπουδές του στο Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου. Παιδί πολύ προικισμένο, μας άφησε ένα πλούσιο πνευματικό έργο. Η δράση του για απελευθέρωση της Κύπρου άρχισε τον Ιούνιο του 1953 κατά τους εορτασμούς για τη στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ. Κατέβασε από τα προπύλαια του σταδίου της πόλης την αγγλική σημαία και πρωτοστάτησε στην οργάνωση μεγάλης διαδήλωσης, με αποτέλεσμα τη ματαίωση των εορτασμών.

Όταν οι συλληφθέντες σχετικά με το πλοιάριο Άγιος Γεώργιος μεταφέρονταν στο δικαστήριο, ο Ευαγόρας με είκοσι φίλους του όρμησαν εναντίον των αστυνομικών, για να τους αποσπάσουν από τα χέρια τους. Στις 22 Ιουνίου 1955 ηγήθηκε της ομάδας επίθεσης εναντίον του δικαστηρίου Πάφου και στη συνέχεια εναντίον του Άγγλου Διοικητή Κρην Μπέη.

Τον Αύγουστο του 1955, σε εκδρομή του στην Ελλάδα, του δόθηκε η ευκαιρία να ενημερωθεί για τη χρήση όπλου και κατόρθωσε να φέρει μαζί του ένα περίστροφο. Το Νοέμβριο του 1955, σε μαθητική διαδήλωση, κτύπησε Άγγλους στρατιώτες ελευθερώνοντας από τα χέρια τους συμμαθητή του. Συνελήφθη και διατάχθηκε να παρουσιαστεί σε δίκη στις 6 Δεκεμβρίου. Για να αποφύγει την καταδίκη κατέφυγε στη μονή Αγίου Νεοφύτου την προηγούμενη της δίκης και ενώθηκε με την ανταρτική ομάδα της περιοχής στην τοποθεσία Άππης, μεταξύ Κισσόνεργας – Τάλας. Μετά τα γεγονότα αυτά επικηρύχθηκε με το ποσό των 5.000 λιρών. Το Μάρτη του 1956 προωθήθηκε σε κρησφύγετο στο δάσος κοντά στο χωριό Λυσός προς την περιοχή Άγιος Γεώργιος. Πήρε μέρος σε πολλές επιθέσεις και δολιοφθορές εναντίον των Άγγλων στην περιοχή αυτή.

Το βράδυ της 18ης Δεκεμβρίου 1956, σε μια μετακίνηση της ομάδας του από την περιοχή του Σταυρού της Ψώκας προς την περιοχή της Λυσού, βρέθηκε αντιμέτωπος με αγγλική περίπολο που εκινείτο με σβησμένες τις μηχανές των οχημάτων, στο δρόμο μεταξύ Λυσού και Σταυρού της Ψώκας κοντά στη Λυσό, στην περιοχή Κόπες, και συνελήφθη κρατώντας όπλο τύπου μπρεν, το οποίο βρισκόταν σε συντήρηση μέσα σε γράσο. Καταδικάστηκε για τούτο σε θάνατο.

Στο δικαστή που του ανακοίνωσε την καταδίκη του, είπε : ” Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος που αγωνίζεται για την Ελευθερία του “.

Τα μεσάνυχτα αφού μεταλάβει, οι βρετανοί καλούν την μητέρα του να το αποχαιρετήσει και αυτή την φορά την παρηγορεί ο ίδιος λέγοντάς της: «Μη θρηνήσεις μάνα, πεθαίνω για την Ελλάδα»

Η μητέρα του αργότερα σε συνέντευξή της είχε πει ότι εκείνη την ώρα ο Ευαγόρας της έλεγε αστεία προσπαθώντας να την παρηγορήσει.

Ο Ευαγόρας λάτρευε τα λουλούδια όπως και την ποίηση. Πάντα ήθελε να έχει γλάστρες και όπως λένε οι παλιοί του συμμαθητές έμπαινε συχνά έμπαινε στους κήπους των σπιτιών και «έκλεβε» λουλούδια. Ακόμα και στις αλάνες που έπαιζε φρόντιζε δίπλα του να έχει πάντοτε μια γλάστρα με λουλούδια.

Από το σχολείο άρχισε να φαίνεται το συγγραφικό του ταλέντο και ο νεαρός Βαγορής, όπως τον αποκαλούσαν, δημιουργεί τη σχολική εφημερίδα της τάξης του, την οποία γράφει σχεδόν ολόκληρη μόνος του. Το Φθινόπωρο του 1950 εγγράφεται στο Γυμνάσιο στο Κτήμα, καθώς μετακόμισαν εκεί οι γονείς του το 1949. Εκείνη την εποχή ξεκινά να γράφει στίχους.

Πέρασε τις 6 τάξεις του Δημοτικού σχολείου με άριστα. Την 1η Απριλίου 1953, ο Ευαγόρας πρωταγωνιστεί σε διάφορες διαδηλώσεις κατά της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, στις 2 Ιουνίου θα γινόταν η στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄. Στην Βρετανική Αυτοκρατορία και σε όλες τις αποικίες γίνονταν προετοιμασίες για το μεγάλο γεγονός.

Στην Πάφο στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο» αναρτάται η σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου, γεγονός που εξοργίζει τους μαθητές. Παραμονή της στέψης, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση με αίτημα να υποσταλεί η βρετανική σημαία και να εκκενωθεί το γήπεδό τους από στρατιώτες και αστυνομικούς.

Ο 15χρονος, τότε, Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την σημαία: το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για επέκταση των διαδηλώσεων.

Σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές. Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου.

Την παραμονή της δίκης ο Ευαγόρας πλησίασε τον πατέρα του: «Πατέρα, αύριο είναι η δίκη μου. Ξέρω ότι από το δικαστήριο θα γλιτώσω, μα η αστυνομία θα με συλλάβει και θα με στείλει στο Κάστρο. Εγώ στη φυλακή δε μπορώ να μείνω. Αν δε μπορέσω να δραπετεύσω, θα σκοτώσω κανέναν από τους φρουρούς και θα με σκοτώσουν. Προτιμώ να φύγω, να βγω στο βουνό». Τι μπορούσε να πει και ποια θα ήταν η απόφαση του πατέρα μπροστά σε τούτη την αποφασιστική δήλωση του παιδιού του; Είδε πως ο κύβος ερρίφθη… «Παιδί μου, εκεί που θα πας πρόσεξε προ πάντων να ‘σαι τίμιος και ηθικός… Πήγαινε στην ευχή μου!»…

Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα

μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.

Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ΄χω παρέα μόνη

κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.

Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ΄ρθει το καλοκαίρι

Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ΄ ενα παλάτι,

το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.

Μεσ΄ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,

βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.

Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου

και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.

Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί.

Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Τζον Χάρντινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα.

Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δωρόθεος ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρβης, 40 Εργατικοί Βρετανοί βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η βρετανική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.

Ο Βαγορής,κατάφερε να σφηνωθεί στο νου και στις καρδιές μας,σαν ένα φωτεινό παράδειγμα Ελληνα.
Κατάφερε να γίνει ΑΘΑΝΑΤΟΣ!
Και να μνημονευεται ανα τους αιώνες ως ΗΡΩΑΣ του Ελληνικού Έθνους.

Κι οσοι αδυνατούν να καταλάβουν την υπέρτατη θυσία του,ας μην ξανακοιτάξουν την Ιστορία κατάματα.

Οι Άγγγλοι δυνάστες της Κύπρου, ξετσίπωτοι εγκληματίες όντες, στέρησαν από ένα παιδί το εξαίσιο θαύμα της ζωής και τα ελληνική γράμματα, και γιατί όχι και την παγκόσμια λογοτεχνία, από ένα ταλέντο με ποιητικό κάλαμο γραφής αξιολογότατο και πολλά υποσχόμενο.
Ο Παλληκαρίδης ανήκει στη χορεία εκείνων που αποτόλμησαν να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα της δεσποτείας στο νησί του. Ζούσε με το όραμα να δει μια Κύπρο να διαφεντεύεται από το λαό της , λυτρωμένη από εφιαλτικούς εναγκαλισμούς ύποπτων προστατών. Οραματιζόταν μια Κύπρο ενωμένη με την Ελλάδα, μια Κύπρο που δε θα ήταν τόπος πρόσφορος για να επενδύουν οι ισχυροί της γης τα άνομα συμφέροντά τους.
Τους πόθους του λαού του τους έκαμε τραγούδι, σάλπισμα ξεσηκωμού, πολεμικό παιάνα.
Ο Παλληκαρίδης ήταν πατριδολάτρης και ελληνολάτρης μέχρι μυελού οστέων και πίστευε αταλάντευτα πως δεν είναι περαστικός και ανώνυμος , διαβατάρης και πλάνητας στα σταυροδρόμια της ιστορίας. Γι’ αυτό όταν σήμανε η στιγμή του μεγάλου ΝΑΙ και του μεγάλου ΟΧΙ στη φωνή της Πατρίδας, αντάλλαξε χωρίς δυσκολία και περιστροφές τη μαθητική περιβολή με το αντάρτικο αμπέχωνο και τη μαθητική ζωή με τη σκληρή παρτιζάνικη διαβίωση. Το κοντύλι, που τόσο καλά χειριζόταν, δεν τ΄απαρνήθηκε. Το κουβαλούσε πάντοτε στην αντάρτικη φαρέτρα του, γιατί γνώριζε πως ήταν βέλος πιο οξύαιχμο και τραυματικό από τα σιδηρά.

Με το πέρασμά του από την νοτιοανατολικότερη έπαλξη του Ελληνισμού, την Κύπρο, ανέβασε σε ιδανικά ύψη το αγωνιστικό φρόνημα του λαού του.
Αγωνίστηκε για τη λευτεριά της σκλάβας πατρίδας με τη γραφίδα και το όπλο και έκανε να αναβιώσουν στο πρόσωπό του επικές μέρες πανένδοξου παρελθόντος.
Η προσωπικότητα του Παλληκαρίδη ενσάρκωνε την ψυχή και το ήθος όλων των γενεών που πέρασαν και που έρχονται, και της τωρινής που συντηρεί τη μνήμη και κρατά τη συνέχεια της φυλής.
Ο Ευαγόρας, καθ’ όλη τη διάρκεια της σύντομης ζωής του υπήρξε σεμνός και λιτός, αλλά παράλληλα γενναίος και ηρωικός , ατρόμητος και ασυμβίβαστος και μας έδειξε το δρόμο του καθήκοντος προς το Έθνος. Και ο δρόμος αυτός λέγεται αυταπάρνηση, χρέος , θυσία.
Ήταν της λευτεριάς ταμένος, όπως πολύ εύστοχα γράφει η αδελφή του Γεωργία. Κι εμείς σημειώνουμε ότι γι’ αυτό ξεκίνησε για τα σύνορα του χρέους και έμεινε εδραίος στο μετερίζι της ανθρώπινης αξιοπρέπειας .
Αλλά και στις δύσκολες ημέρες της κράτησής του στάθηκε όρθιος. Ατσάλι αλύγιστο, γρανίτης και βράχος ακατάλυτος.
Στο δικαστήριο που οδηγήθηκε τήρησε στάση εξόχως πατριωτική, αλλά ασυνήθιστη για ένα παιδί της ηλικίας του. Η απολογία του επιγραμματική. Συνόψιζε σ’ όλο το πλάτος και το δυσθεώρητο ύψος τη μεγαλοσύνη της φυλής μας: « Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος ο οποίος ζητά τη λευτεριά του. Τίποτε άλλο».
Ήταν μια απολογία σχεδόν πανομοιότυπη με την απολογία του πρωτομάρτυρα της λευτεριάς του Γένους μας, του Ρήγα του Βελεστινλή, ενώπιον των αυστριακών αρχών.
Κι αν αναλογιστεί κανείς ότι η απολογία αυτή δόθηκε από ένα 18/χρονο παιδί ενώπιον του κακουργιοδικείου της κραταιάς, τότε, Μ. Βρατανίας, τότε και μόνον τότε αντιλαμβάνεται το ψυχικό μεγαλείο και την αντρειοσύνη του Παλληκαρίδη.
Και η λεβεντιά του Ευαγόρα κορυφώνεται μισή ώρα πριν τα μεσάνυχτα της 13ης προς τη 14η Μαρτίου του 1957, που βάδισε σταθερά και αταλάντευτα κάτω από τη μακάβρια θηλιά. Κοίταξε κατάματα το θάνατο κι εκείνος χαμήλωσε το το βλέμμα του. Ξεπέρασε τα ανθρώπινα όρια κι έγινε πανανθρώπινο σύμβολο αγωνιστή της λευτεριάς.
Ο Παλληκαρίδης γεννήθηκε και τελείωσε ως ηγέτης. Φαντάζει αρχέτυπος ηγέτη, που ποτέ του δε γονάτισε, ούτε σύρθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της σύντομης ζωής του. Έκανε πράξη τους στίχους που άκουγε από μικρός από το στόμα του πατέρα του΅

«Γίνε και συ παράδειγμα περίσσειας ανδρειοσύνης
και καύχημα της Κύπρου μας
κι όλης της Ρωμιοσύνης»