Ίμια 1996. Ο «μη πόλεμος»,που οδήγησε σε μια «οδυνηρή ήττα» (Μέρος 1ον)

Tις κρίσιµες πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου 1996, η Ελλάδα και η Τουρκία βρέθηκαν ελάχιστα πριν από τη σύγκρουση.Λάθος χειρισµός, παρεξήγηση ή, τέλος, µια βεβιασµένη απόφαση για βίαιη ενέργεια θα µπορούσαν να φέρουν την ανάφλεξη. Ταυτόχρονα δείχθηκε µε τον πιο οδυνηρό τρόπο στην ελληνική κοινωνία ότι η προσπάθεια να διατηρήσεις ένα κράτος ψευδαισθήσεων είναι απέλπιδη και ότι, όταν έρθει η στιγµή της αλήθειας, αυτό θα καταρρεύσει.Αυτή η στιγµή για όλο το ελληνικό πολιτικό σύστηµα έφθασε µε τη νύχτα των Ιµίων. Τα τραγικά γεγονότα κατέδειξαν µε τον πιο οδυνηρό τρόπο την έλλειψη πολιτικής ηγεσίας. Για το ελληνικό στρατιωτικό κατεστηµένο δε το πρόσωπο του πολέµου πήρε τη σύγχρονη µορφή του και «γέλασε» µε τις προβλέψεις των στρατηγών.
∆υστυχώς, οι Ελληνικές Ένοπλες ∆υνάµεις εκείνη τη νύχτα υπέστησαν µια ήττα χωρίς να δοκιµαστούν ποτέ στη µάχη. Και αυτό κάνει την αξία της ήττας ακόµη µεγαλύτερη τόσο για µας όσο και για τους εχθρούς µας. Για τους ιστορικούς τα γεγονότα παραµένουν αναλλοίωτα,όµως για τους ροµαντικούς και τους θεωρητικούς ανακυκλώνεται συνεχώς το ερώτηµα

Τι θα γινόταν εκείνο το βράδυ αν τα ελληνικά σκάφη άνοιγαν πυρ;

Τετάρτη, 31 Ιανουαρίου 1996

Στις 04:50 π.μ.,η Φ/Γ «ΝΑΒΑΡΙΝΟ»F461 αναφέρει ότι το ελικόπτερο AB-212 ASW«ΠΝ21» εντόπισε άτοµα πάνω στη ∆υτική Ίµια και ότι πρόκειται για 10 περίπου Τούρκους καταδροµείς. Αµέσως µετά την επιβεβαίωση της παρουσίας Τούρκων στη νησίδα, ο Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Λυµπέρης εισηγήθηκε τρεις λύσειςστην πολιτική ηγεσία της χώρας. Η πρώτη λύση αφορούσε τον άµεσο ναυτικό βοµβαρδισµό της νησίδας, η δεύτερη προέβλεπε την προσβολή της από αέρος µε το πρώτο φως, και η τρίτη την ανάληψη επιχείρησης ανακατάληψης µε καταδροµείς. Ο πρωθυπουργός Κώστας Σηµίτης τού ζήτησε να εκκενωθεί το εθνικό έδαφος µε τον προσφορότερο τρόπο…
Οι ελληνικές δυνάµεις διατάσσονται να αποκαταστήσουν τη συνέχεια της εθνικής κυριαρχίας.

Στην επίµαχη περιοχή το ΠΝ έχει αναπτύξει δύο µεγάλες µονάδες, τρία ΤΠΚ και δύο ΚΦ.
Συγκεκριµένα η φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 βρισκόταν βορείως των Ιµίων. Το αντιτορπιλικό «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ» D221 βρισκόταν νότια των νησίδων. Οι τρεις πυραυλάκατοι είχαν από νωρίς λάβει θέσεις βολής, αγκιστρωµένες ως εξής: ο «ΣΤΑΡΑΚΗΣ» P29 στην Κάλυµνο, ο «ΜΥΚΟΝΙΟΣ» P22 βόρεια της Κω στη νησίδα Ψέριµο και ο «ΞΕΝΟΣ» P27 στη νησίδα Καλόλιµνο, πολύ κοντά στο επίκεντρο της κρίσης. Σε συνεχή κίνηση γύρω από τις νησίδες βρίσκονταν οι κανονιοφόροι «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ» P57 και «ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ» P61. Οι τρεις πυραυλάκατοι φέρουν 16 συνολικά κατευθυνόµενα βλήµατα επιφανείας-επιφανείας.
Αναλυτικά, η πυραυλάκατος «ΜΥΚΟΝΙΟΣ» τύπου Combattante III («Λάσκος»),φέρει 4 βλήµατα ΜΜ38 Exocet, ενώ οι άλλε δύο πυραυλάκατοι τύπου Combattante IIIΒ(«Καβαλούδης») φέρουν 6 βλήµατα Penguin. Τοαντιτορπιλικό «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ» D221 τύπουCharles F. Adams φέρει 8 κατευθυνόµενα βλήµατα Harpoon και 32 αντιαεροπορικά βλήµατα Standard SM-1MR (τα οποία σε βολές του ΠΝ είχαν αποδείξει την υψηλή αποτελεσµατικότητά τους κατά στόχων επιφανείας), η δε φρεγάτα «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» F461 τύπου Standard φέρει και αυτή 8 RGM-84 Harpoon.
Από τουρκικής πλευράς στην περιοχή βρίσκεται η φρεγάτα «YAVUZ» F240 τύπου ΜΕΚΟ-200 Track 1 και δύο φρεγάτες τύπου Knox, η«TRAKYA» F254 και η «EGE» F256. Έχουν αναπτυχθεί επίσης δύο πυραυλάκατοι τύπου Dogan, οι «GOURBET» P346 και «FIRTINA» P347, µε µάλλον 4 βλήµατα Harpoon η καθεµιά.Τα πλοία του συγκεκριµένου τύπου µε εγνωσµένο πρόβληµα στους φορείς των Harpoon σπανί-ως φέρουν τα 8 προβλεπόµενα βλήµατα και συνήθως φέρουν µόνο 2 από αυτά.
Κάθε φρεγάτα Knox φέρει 8 Harpoon και τον ίδιο αριθµό φέρει και η «YAVUZ».

H σύγκριση του αριθµού των βληµάτων είχε ως εξής:

ΕΛΛΑ∆Α

64 βλήµατα.

ΤΟΥΡΚΙΑ

32 ή 28 βλήµατα.

Η ελληνική πλευρά έχει βάσιµα εκτιµήσει ότι µία τουλάχιστον πυραυλάκατος παραµένει ανεντόπιστη από το Τουρκικό Ναυτικό και συνεπώς αυτή θα µπορούσε να αρχίσει πρώτη αιφνιδιαστικά τις πυραυλικές επιθέσεις. Την έναρξη των πυρών της πρώτης πυραυλακάτου θα ακολουθήσουν µαζικά και τα υπόλοιπα τέσσερα σκάφη.
Από πλευράς αντιπυραυλικών συστηµάτωνη «YAVUZ» φέρει τρία συστήµατα Sea Zenith,ούσα ένα από τα πληρέστερα προστατευµένα κατά επιθέσεων κατευθυνόµενων βληµάτωνπλοία στον κόσµο. Αντίστοιχα η «ΝΑΒΑΡΙΝΟ» όσο και οι δύο τουρκικές Knox φέρουν µόλις ένα αντιπυραυλικό σύστηµα τύπου Phalanx. Συνεπώς οι φρεγάτες Knox κατά πάσα πιθανότητα θα καταστρέφονταν σύντοµα αφού το σύστηµα αυτοπροστασίας τους θα είχε κορεστεί κατά τη διάρκεια µαζικής πυραυλικής προσβολής.Αντίθετα η «YAVUZ» θα αντιµετώπιζε µε επάρκεια τις πυραυλικές προσβολές, εκτός αν αυτές ελάµβαναν πλέον ρυθµό καταιγισµού.
Στο κεντρικό Αιγαίο παίζεται ένα παρόµοιο παιχνίδι. Από ελληνικής πλευράς είχαν ήδη αναπτυχθεί τρεις φρεγάτες και ένα αντιτορπιλικό ανατολικά της Τήνου, ενώ τέσσερις πυραυλάκατοι έχουν πάρει θέσεις βολής στην ευρύτερη περιοχή της νήσου Χίου. Οι τελευταίες έχουν στοχοποιήσει το σύνολο του τουρκικού στόλου που βρίσκεται σε κίνηση προς Νότο.
Συγκεκριµένα δύο φρεγάτες, οι «TURGUT REIS»F241 τύπου MEKO-200 Track I και «AKDENIZ»F278 τύπου Knox, και δύο αντιτορπιλικά συνοδείας, τα «YUCETEPE» D345 τύπου FRAM και«PIYALE PASA» D350 τύπου FRAM, βρίσκονται στο ύψος της Ικαρίας, ενώ δύο τουλάχιστον πυραυλάκατοι κινούνται νότια, βρισκόµενες µεταξύ Λέσβου και µικρασιατικών ακτών. Συνεπώςτοπικά και χρονικά οι ελληνικές ναυτικές δυνάµεις διαθέτουν υπεροχή και είναι έτοιµες για την προσβολή του αντιπάλου. Οι πυραυλάκατοι δίνουν το κρίσιµο πλεονέκτηµα, έτοιµες ήδη σε θέσεις βολής.Από την αναφορά των ναυτικών δυνάµεων είναι προφανές ότι οι ελληνικές δυνάµεις διαθέτουν πλεονέκτηµα.

Συνεπώς πρέπει να θεωρηθεί πολύ πιθανό οι Τούρκοι να χάσουν επτά µονάδες στην περιοχή των Ιµίων έναντι δύο έως τριών ελληνικών, µία πολύ συντηρητική εκτίµηση σύµφωνα µε προσοµοίωση του ΠΝ.
Η κατάσταση θα εξελισσόταν πολύ χειρότερα γι’ αυτούς στο κεντρικό Αιγαίο. Οι απώλειες θαµπορούσαν να ανέλθουν σε έξι τουρκικές ναυτικές µονάδες έναντι δύο ελληνικών.Η άγνωστη παράµετρος παραµένει η επέµβαση της Τουρκικής Αεροπορίας.

Τη δεδοµένη περίοδο δεν διαθέτει εξελιγµένα κατευθυνόµενα όπλα που είναι αποτελεσµατικά κατά πλοίων από ασφαλή απόσταση. Συνεπώς η όποια αποστολή για να εξισορροπήσει τις απώλειες του Τουρκικού Ναυτικού θα επιχειρείτο µάλλον µε το πρώτο φως (περί τις 06.30΄) και θα αφορούσε προφανώς µαζικές προσβολές µε κοινές βόµβες διαφόρων µεγεθών, στην καλύτερη περίπτωση εξοπλισµένες µε συλλογές καθοδήγησης laser.
Τις µαζικές αυτές τουρκικές επιθέσεις κατά των ελληνικών µονάδων θα επιχειρούσε να τις «ακυρώσει» η Πολεµική Αεροπορία. Η προσπάθειά της όµως µάλλον θα γινόταν από µειονεκτικήθέση για δύο λόγους. Η χρήση του προηγµένου βλήµατος αέρος-αέρος AIM-120 AMRAAM που αξιοποιούσε η αντίπαλη αεροπορία, θα έπαιζε καταλυτικό ρόλο υπέρ των γειτόνων µας, αφού εκείνη την περίοδο µόνο η Τουρκική Αεροπορία τους διαθέτει. Αυτό ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκική Αεροπορία (THK)θα είχε προλάβει να εκπαιδεύσει τα πληρώµατατων F-16 στη χρήση τους. Επιπροσθέτως, η διαµόρφωση του τουρκικού µαχητικού, σύµφωνα µε πληροφορίες, δεν ήταν ιδιαίτερα «φιλική»προς το χρήστη, µε αποτέλεσµα να δυσχεραίνεται περαιτέρω η εκπαίδευση.
Ωστόσο η σύγκριση των αριθµών των αεροσκαφών τρίτης γενιάς ήταν συντριπτική υπέρ των γειτόνων. Όµως το δεύτερο πλεονέκτηµα απαιτούσε διάρκεια χρόνου για να αναδειχθεί. Βάσιµη είναι η εκτίµηση ότι απαιτούνταν περίπου 24 ώρες προκειµένου η Πολεµική Αεροπορία να αρχίσει να «στεγνώνει» από αεροσκάφη τρίτης γενιάς εξαιτίας των αυξηµένων απωλειών και της σταδιακά µειούµενης διαθεσιµότητας λόγω κόπωσης πληρωµάτων και εµφάνισης βλαβών στα αεροσκάφη.
Επίσης θα πρέπει να συνυπολογισθεί η ετοιµότητα της Ελληνικής Πολεµικής Αεροπορίας να προβεί σε επιθετική ενέργεια εναντίον τουρκικών στόχων πριν το ξηµέρωµα, σε περίπτωση που η κατάσταση κλιµακωνόταν σε στρατιωτική σύγκρουση.

Η ετοιµότητα σε αεροσκάφη της Πολεµικής Αεροπορίας ήταν σηµαντικά καλύτερη από την αντίστοιχη της Τουρκικής,ένας παράγοντας που αναπόφευκτα επιτείνει τη σύγχυση σχετικά µε το ποια πλευρά θα επικρατούσε σε περίπτωση σύγκρουσης.

Κρίσιµη παράµετρος για τις αεροπορικές απώλειες θα αποτελούσε η παρέµβαση του ξένου παράγοντα. Αν οι ΗΠΑ δρούσαν αποτελεσµατικά και περιόριζαν τη σύγκρουση σε λίγες ώρες, τότε η Τουρκική Αεροπορία ίσως ολοκλήρωνε τις επιχειρήσεις της µε πλεονέκτηµα καταρρίψεων, υπό την προϋπόθεση ότι το προληπτικό πλήγµα της Πολεµικής Αεροπορίας θα είχε περιορισµένα αποτελέσµατα. Στην όλη «εξίσωση» θα πρέπει να προστεθεί και ο παράγοντας «ηθικό», ο οποίος πιθανόν να έδινε ένα πλεονέκτηµα στην ελληνική πλευρά. Η εικόνα που έχουµε διαµορφώσει µετά από συνοµιλίες µε πολλούς αξιωµατικούς, οι οποίοι βρίσκοντα νείτε στη διοίκηση επιχειρησιακών µονάδων είτεµε ιπταµένους που βρισκόντουσαν στο πιλοτήριο αναµένοντας σήµα για απογείωση, είναι ότι το ηθικό της Πολεµικής Αεροπορίας ήταν υψηλότατο και η πεποίθηση καταστροφής του εχθρού κοινή. Εξ ου και η απογοήτευση πουεπικράτησε µετά το πέρας της κρίσης…

Ο αµυ νόµενος που αντιµετωπίζει την αµφισβήτηση του εδάφους της χώρας του διαθέτει ισχύ και είναι καλά εκπαιδευµένος, συνήθως πλεονεκτεί σε επίπεδο ψυχολογίας του επιτιθέµενου αντιπάλου…

Αγνωστη παράµετρος είναι επίσης η αποτελεσµατικότητα του αντιαεροπορικού συστήµατος µέσου βεληνεκούς των ελληνικών αντιτορπιλικών C.F. Adams.
Θεωρητικά, τα βλήµατα Standard των αντιτορπιλικών µπορούσαν να εµπλέξουν εχθρικό αεροσκάφος από την απόσταση των 30-40 χιλιοµέτρων.
Συνεπώς η συνεχής και αξιόπιστη λειτουργία του συστήµατος θα αύξανε τις απώλειες τουρκικών αεροσκαφών εφόσον η Τουρκική Πολεµική Αεροπορία επέµενε στις προσβολές τους κατά πλοίων.

Χερσαίες επιχειρήσεις µε τόσο περιορισµένα χρονικά περιθώρια δεν θα µπορούσαν να διεξαχθούν. Απλά µόνο κινήσεις µονάδων προς τη µεθόριο, πολεµικές προετοιµασίες και επιστράτευση τοπικών εφεδρειών. Το µέγιστο που θα µπορούσε να συµβεί από πλευράς χερσαίων δυνάµεων θα ήταν το εκατέρωθεν µπαράζ πυροβολικού κατά στόχων επιχειρησιακού ενδιαφέροντος.

Κάνοντας µια συνολική αποτίµηση του υποθετικού σεναρίου, δεν µπορεί να µη διαπιστώσει κάποιος ότι, αν και η χώρα µας στις αρχές της δεκαετίας του ’90 κατέβαλε υψηλά ποσά προµηθευόµενη 40 αεροσκάφη F-16 Block 50,5 ελικόπτερα ναυτικής συνεργασίας S-70B6 Aegean Hawk και 20 επιθετικά ελικόπτερα AH-64A Apache, αυτά τα µέσα δεν ήταν κατά βάση επιχειρησιακά διαθέσιµα όταν τα χρειάστηκε .

Τα 5 Aegean Hawk εξοπλισµένα µε πυραύλους Penguin θα µπορούσαν και θα έπρεπε να έχουν συντριπτική επίδραση στις πιθανές ναυτικές επιχειρήσεις. Αποτελούν ουσιαστικά πολλαπλασιαστές ισχύος που η χώρα αποστερήθηκε. Αιτίες µη συµµετοχής τους στην υποθετική σύρραξη αποτελούν η διάθεση της φρεγάτας«Υ∆ΡΑ» F452 στις ΝΑΤΟϊκές επιχειρήσεις στην Αδριατική, το προβληµατικό καθεστώς ιδιοκτησίας των ναυπηγείων Σκαραµαγκά και η εργασιακή αναταραχή σ’ αυτά.Τα δύο τελευταία «έσπρωξαν» σηµαντικά προς τα πίσω το χρονοδιάγραµµα παραδόσεων των φρεγατών ΜΕΚΟ-200HN που µπορούσαν να φέρουν τα ελικόπτερα Aegean Hawk ως οργανικά τους µέσα.
Κάτι ανάλογο συνέβαινε µε τα F-16 Block 50. Η κυβερνητική απραξία κατά τα έτη 1989-1990 είχε ως αποτέλεσµα να καθυστε-ρήσει η παραγγελία των απολύτως επιχειρησιακά αναγκαίων πρόσθετων αεροσκαφών F-16. Έτσι,δεν καλύφθηκε έγκαιρα το µεγάλο επιχειρησιακό κενό στους αριθµούς των διαθέσιµων αεροσκαφών τρίτης γενιάς, όταν η Τουρκική Αεροπορία, σωστά κινούµενη, ολοκλήρωνε το πρόγραµµα των 160 πρώτων αεροσκαφών F-16 και δροµολογούσε ένα δεύτερο για 80 επιπλέον αεροσκάφη.