Αιματηρή σύγκρουση μεταξύ δυνάμεων της Εθνικής Φρουράς και Τουρκοκυπρίων στο χωριό Κοφίνου της επαρχίας Λάρνακας στις 15 Νοεμβρίου 1967. Για πολλούς αναλυτές, το επεισόδιο αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για την τουρκική εισβολή του 1974. Την Κύπρο κυβερνούσε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ηγέτης των Τουρκοκυπρίων ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς, η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από την μπότα των Συνταγματαρχών και πρωθυπουργός στην Τουρκία ήταν ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ.

Η Κοφίνου βρίσκεται 40 χιλιόμετρα νότια της Λευκωσίας στο σταυροδρόμι δύο στρατηγικής σημασίας αυτοκινητοδρόμων: Λευκωσίας – Λεμεσού και Λάρνακας – Λεμεσσού. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 150 μέτρων και τα χρόνια της δεκαετίας του ’60 κατοικείτο αποκλειστικά από Τουρκοκυπρίους (725 κάτοικοι στην απογραφή του 1960). Μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963, η Κοφίνου εξελίχθηκε σε ισχυρό στρατιωτικό προπύργιο των Τουρκοκυπρίων. Ήταν μία διαρκής εστία επεισοδίων στην περιοχή και συχνά ένοπλοι Τουρκοκύπριοι απέκοπταν τις δύο οδικές αρτηρίες, όταν δεν πυροβολούσαν τα διερχόμενα αυτοκίνητα.

Η κυπριακή κυβέρνηση απευθύνθηκε στις δυνάμεις του ΟΗΕ, αλλά η επέμβασή τους καθυστερούσε. Στις 15 Νοεμβρίου 1967 με διαταγή του Μακαρίου η Εθνική Φρουρά υπό τις διαταγές του στρατηγού Γεωργίου Γρίβα ανέλαβε αυτή να αποκαταστήσει την τάξη. Η «Επιχείρηση Γρόνθος», όπως ονομάστηκε, είχε στρατιωτικό χαρακτήρα και όχι αστυνομικό, όπως θα έπρεπε. Ο Γρίβας κινητοποίησε πολύ ισχυρές δυνάμεις, με άρματα μάχης, τεθωρακισμένα και πυροβολικό. Πρώτα επιτέθηκε στο μικτό χωριό Άγιος Θεόδωρος (685 Τουρκοκύπριοι κάτοικοι και 525 Ελληνοκύπριοι) και κατέλαβε σχεδόν χωρίς μάχη την τουρκοκυπριακή συνοικία. Στη συνέχεια στράφηκε κατά τις γειτονικής Κοφίνου. Στις αψιμαχίες που ακολούθησαν σκοτώθηκαν 24 Τουρκοκύπριοι και 9 τραυματίστηκαν, ενώ οι απώλειες της ελληνοκυπριακής πλευράς ήταν ένας νεκρός και δύο τραυματίες.

Οι επιχειρήσεις στον Άγιο Θεόδωρο και την Κοφίνου προκάλεσαν σοβαρή πολιτική κρίση. Η Τουρκία χαρακτήρισε «στυγερή πρόκληση» τα αιματηρά επεισόδια και απείλησε με στρατιωτική εισβολή στην Κύπρο, αλλά και με πόλεμο την Ελλάδα. Με την παρέμβαση των Αμερικανών, που εκδηλώθηκε με την αποστολή του υφυπουργού Άμυνας Σάιρους Βανς στο τρίγωνο Αθήνας – Άγκυρας – Λευκωσίας, η κρίση διευθετήθηκε με μια οδυνηρή υποχώρηση του δικτατορικού καθεστώτος της Ελλάδας. Υπό την πίεση Αμερικανών, Βρετανών και Καναδών, οι οποίοι ενδιαφέρονταν πρωτίστως για την τύχη της Νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, αναγκάστηκε να αποσύρει από την Κύπρο την ελλαδική μεραρχία, που είχε στείλει μυστικά ο Γεώργιος Παπανδρέου μετά τα γεγονότα του 1963 – 1964.

Έτσι, η Κύπρος αφέθηκε έκθετη σε ενδεχόμενη τουρκική εισβολή, που πραγματοποιήθηκε τελικά τον Ιούλιο του 1974. Άμεση συνέπεια της αποχώρησης της ελλαδικής μεραρχίας ήταν η ανακήρυξη της «Προσωρινής Τουρκοκυπριακής Διοίκησης», με την οποία οι Τουρκοκύπριοι εμφανίσθηκαν πλέον όχι ως μειονότητα ή απλή κοινότητα, αλλά ως μια οργανωμένη πολιτική οντότητα.

Μετά την τουρκική εισβολή, οι τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Κοφίνου και του Αγίου Θεοδώρου μετακινήθηκαν στα Κατεχόμενα και σήμερα τα δύο χωριά κατοικούνται από αμιγή ελληνοκυπριακό πληθυσμό. 

Κρίσεις για το βιβλίο του κ. Παπαγεωργίου «Επιχείρηση Κοφίνου»

Με θέρμη θα προτείνω σε όλους τους συναγωνιστές που αγαπούν την αληθινή ιστορία, το μικρό βιβλίο του κ. Σπύρου Παπαγεωργίου «Επιχείρηση Κοφίνου» (η πως διώχθηκε η ελληνική μεραρχία από την Κύπρο), εκδόσεις Κ. ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ με λίγη τύχη, ίσως το βρείτε στη  «Νέα Θέση».

Ο κ. Σπύρος Παπαγεωργίου δεν μας είναι άγνωστος. Ενας ακαταπόνητος ερευνητής πρώτης γραμμής, του οποίου οι εργασίες αποτελούν ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ πηγή για όλους τους συγγραφείς και ερευνητές της Ιστορίας της Κύπρου Ακόμα πιο σημαντικό αποτελεί το γεγονός ότι ο ίδιος έλαβε μέρος ενεργά στην ΕΟΚΑ Α, και με το πέρας της αρθρογράφησε έντονα για πολλά χρόνια στον Κυπριακό τύπο με άρθρα – αιχμή. θα λέγαμε ότι το έργο του αποτελεί την σοβαρότερη και συνάμα πειστικότερη προσπάθεια ερμηνείας και υπεράσπισης του θρυλικού Γεωργίου Γρίβα-Διγενή, τόσο στα χρόνια της ΕΟΚΑ όσο και στα χρόνια της «Χ».

Το μικρό βιβλίο του, «Επιχείρηση Κοφίνου» αποτελεί ένα πραγματικό ντοκουμέντο. Μετά από μια σύντομη και εύστοχη ανασκόπηση των «μύθων» που τυλίγουν τα κρίσιμα γεγονότα αυτά ( «οι επιχειρήσεις στην Κοφίνου ήταν μια προδοτική ενέργεια του Γρίβα και των Απριλιανών εις βάρος του Μακάριου για να τον φέρουν σε δύσκολη θέση», η «οι χουντικοί δεν γνώριζαν τίποτε, ο φανατικός ενωτικός Γρίβας τα έκανε όλα»), αναπτύσσει τα γεγονότα στην πραγματική τους διάσταση με συντριπτικά στοιχεία. Τα συμπεράσματα του:

1. Ο Μακάριος και ο υπουργός εξωτερικών Π. Γεωρκάτζης όχι μόνο γνώριζαν για τις επικείμενες επιχειρήσεις, αλλά αυτοί τις ζήτησαν ανακινώντας πρώτοι το θέμα!!!! (έγγραφα από υπουργείο εσωτερικών της Κύπρου προς ΓΕΕΦ που ζητούν την συνδρομή του, έγγραφα προς την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ που προειδοποιούν για την ανάληψη επιχειρήσεων κτλ)

2. Αρωγός της Κυπριακής κυβέρνησης στην εξαπόλυση των επιχειρήσεων, σύμφωνα με αδιάσειστα στοιχεία, αποτέλεσε η χουντική ηγεσία, η οποία εν τέλει ΔΙΕΤΑΞΕ τον Γρίβα να επιτεθεί (πολλά έγγραφα το αποδεικνύουν).

3. Και οι δύο πλευρές ενημερώνονταν λεπτομερώς από τον Γρίβα (υπάρχουν τα σήματα), τόσο για την έναρξη, όσο και για την πορεία των επιχειρήσεων.

4. Ο Γρίβας, σύμφωνα με σωρεία επιστολών του προς την κυβέρνηση και τους χουντικούς, αρνήθηκε ΕΠΙΜΟΝΑ την επέμβαση της εθνοφρουράς στο ασήμαντο προγεφύρωμα, επικαλούμενος (όπως φάνηκε ορθώς) τις διεθνείς επιπλοκές και τους κινδύνους για την ενισχυμένη μεραρχία που έδρευε στην Κύπρο χάρις στην πρωτοβουλία του Γεωργίου Παπανδρέου. Οργάνωσε τις επιθέσεις μόνο όταν διατάχθηκε από τους Απριλιανούς (τον Σπαντιδάκη συγκεκριμένα).

5. Ο Βασιλεύς δεν γνώριζε, όταν ενημερώθηκε από τον Γρίβα, αντέδρασε, η αλήθεια είναι, ασθενώς.

6. Φαίνεται από ενδείξεις ότι την ενισχυμένη μεραρχία στην Κύπρο δεν την ήθελαν οι Συνταγματάρχες (θεωρούσαν ότι δυναμιτίζει την περιοχή) και ο Μακάριος (φοβόταν ότι θα τον ανέτρεπε).

7. Στις επιχειρήσεις σημειώθηκαν έκτροπα εις βάρος των αιχμαλώτων Τούρκων.

8. Ο Γρίβας, αν και όχι ανοιχτά, ήταν κατά των Απριλιανών.

9. Ο Καραμανλής στο Παρίσι γνώριζε για την επικείμενη κρίση (ανταλλαγή επιστολών με τον Βασιλέα).

10. Ο έντιμος Έλλην Γρίβας δέχτηκε να αναλάβει όλη την ευθύνη των επιθέσεων ως εξιλαστήριο θύμα, για να διευκολύνει την κυβέρνηση στις διαπραγματεύσεις και να μην θιχτεί η μεραρχία.

Όπως γίνεται κατανοητό, το περιεχόμενο του βιβλίου είναι «καυτό», αλλά κυρίως σε πείθει για την ιστορική εγκυρότητα του, χάρις την φωτογραφική παράθεση των πρωτότυπων εγγράφων – σημάτων – επιστολών. Το φωτογραφικό υλικό που περιέχεται είναι σπάνιο, και οι φωτογραφίες των ελληνικών στρατευμάτων που αποχωρούν από την νήσο συγκινούν μέχρι δακρύων.