Βαγγέλης Μαγγανάς

Ο Βαγγέλης Μαγγανάς καταγόταν απο το χωριό Κρεμμύδια, Πυλίας και ήταν γεωργοκτηνοτρόφος καί καραγωγέας. To καλοκαίρι τυ 1943 διέφυγε στην Καλαμάτα  γιά νά βρεῖ καταφύγιο έπειτα ἀπό ξυλοδαρμό του σέ μπλόκο τοῦ ΕΑΜ στόν Ριζόμυλο και την προσπαθεια των κομμουνιστών παρακρατικών να κατασχέσουν τα προϊόντα πού μετέφερε μέ τό κάρο του, ἐπειδή δέν εἶχε ἄδεια ἀπό τό ΕΑΜ τοῦ χωριοῦ του γιά τό ταξίδι του. Αναφέρεται ότι ανάμεσα στούς πολιτοφύλακες τοῦ φυλακίου ήταν καί ὁ συγχωριανός του Γιώργης Νικολόπουλος.

Στην Καλαμάτα εντάχθηκε σε μία μικρή ένοπλη ομάδα που σχηματίστηκε μετά την ιταλική συνθηκολόγηση τον Σεπτέμβριο του ’43 μάλλον υπό την ανεπίσημη ηγεσία του γιατρού Περρωτή, αργότερα νομάρχη Μεσσηνίας. Η ομάδα αυτή αποτέλεσε αργότερα τον πυρήνα του Τάγματος Ασφαλείας Καλαμάτας που συγκροτήθηκε τον Φεβρουάριο του 1944.

Στις 9 Σεπτεμβρίοτ 1944 ο ΕΛΑΣ επιτίθεται εναντίον της Καλαμάτας και το στρατιωτικά αδύναμο ΤΑ διαλύεται. Πολλά μέλη του και ο Μαγγανάς τραυματισμένος, διαφεύγουν στον Μελιγαλά. Στο Μελιγαλά συνελήφθηκε στις 15 Σεπ. 1944 απο τους κομμουνιστές του ΕΛΑΣ, πυροβολήθηκε εν ψυχρώ και  το σώμα του ρίχθηκε μαζί με εκατοντάδες αλλά στην Πηγάδα. Σοβαρά τραυματισμένος κατάφερε αργότερα αφού μετακίνησε κάποια πτώματα να συρθεί και να διαφύγει.

Ἡ αντικομμουνιστική δράση τοῦ Μαγγανά ξεκίνησε ἀπό τήν επαρχία Πυλίας τόν Ἀπρίλιο 1945 μέ άλλους λίγους επιζώντες των κομμουνιστικών εκκαθαρίσεων. Σέ διάστημα μερικών ἑβδομάδων τό Ἀπόσπασμά του εἶχε ξεπεράσει τούς 1000 ἄνδρες. Ο Μαγγανάς δεν ήταν ούτε αξιωματικός, ούτε πρώην οπλαρχηγός, ούτε κάποια διακεκριμένη προσωπικότητα της περιοχής, ώστε να εξηγείται αυτή η λαϊκή αποδοχή και η ικανότητά του να ηγηθεί σκληροτράχηλων ενόπλων. Ένας απλός χωρικός ήταν που εξελίχθηκε σε λαϊκό ηγέτη. Το γεγονός ότι κατάφερε να γίνει  αρχηγός ενός ιδιαίτερα πολυμελούς αντικομμουνιστικού αποσπάσματος της Μεσσηνίας μεταπολεμικά, σημαίνει ότι έχαιρε κύρους ανάμεσα στους ντόπιους το οποίο απέκτησε εξαιτίας της αντικομμουνιστικής του δράσης.

Εδωσε πολές μάχες με τον ΕΛΑΣ με σημαντικότερη αυτή της Χρυσοκελαριάς τον Οκτ. του 1945, ενώ στις 19 Ιαν 1946  εισήλθε στην Καλαμάτα και την εκκαθάρισε απο τους ένοπλους παρακρατικούς κομμουνιστές που έσπερναν τον τρόμο στην περιοχή. Γιά τούς συγγενεῖς καί φίλους τῶν θυμάτων τῆς Κόκκινης Τρομοκρατίας, ὁ Μαγγανᾶς παρεῖχε αὐτό πού δέν παρείχε τό ἐπίσημο κράτος. Ἐφήρμοζε συνταγή ἄμεσης δικαιοσύνης γιά ὅ,τι εἶχαν ὑποφέρει στήν ΕΑΜοκρατία.  Ἡ φήμη του πολύ γρήγορα ἐξαπλώθηκε και έεγινε γνωστός σ’ὅλη τήν Ἑλλάδα, καί στό ἐξωτερικό.

Γιά τή συμμετοχή του στο ΤΑ Καλαμάτας δικάστηκε συνολικά 7 φορές και καταδικάστηκε 2 φορές ἐρήμην, μία σέ θάνατο καί μία σέ ἰσόβια (Νοε. 1945), ἀλλά οἱ καταδίκες του ἀνατράπηκαν στό Ἐφετεῖο. Τήν πρώτη φορά, πού δικαζόταν στό Ἐφετεῖο τοῦ Ναυπλίου, τό φθινόπωρο τοῦ 1945, ἡ μάνα του, γιά νά ἀντιμετωπίσει τά ἔξοδα τῆς δίκης,  βγῆκε γιά ἔρανο στά χωριά καί τίς πόλεις τῆς Πυλίας καί τῆς Τριφυλίας όπου και βρῆκε πολύ θερμή ἀνταπόκριση. Φεύγοντας ὁ Μαγγανᾶς ἐλεύθεροςἀπό τό Ναύπλιο , θαυμαστές του ἀπό τήν περιοχή τοῦ χάρισαν ἕνα ὡραῖο ἄλογο. Ὅταν γύρισε στή Μεσσηνία, τό Ἀπόσπασμά του ἔγινε ἔφιππο, αὐξήθηκε σέ πολλές ἑκατοντάδες, καί ἡ δράση του ἁπλώθηκε σ’ὅλη τή Μεσσηνία εκτός τής Τριφυλίας.

Ὁ Μαγγανᾶς δέν ἄργησε νά συγκρουστεῖ μέ τή Χωροφυλακή, που είχε επανέλθει στις περισσότερες πόλεις ,καί τόν Ἑλληνικό Στρατό εξαιτίας της πολιτικής της Κυβέρνησης σχετικά με τους κομμουνιστές που επέτρτεπε στο ΚΚΕ/ΕΑΜ να επαναλάβει την πρότερη δράση του.  Λόγω τῶν “μέτρων ἀποσυμφόρησης τῶν φυλακῶν” πού ἀνεκοίνωσε ἡ νέα κυβέρνηση Σοφούλη στίς 10 Δεκεμβρίου 1945, χιλιάδες φυλακισμένοι ἀριστεροί ἐλευθερώθηκαν. Λόγω τοῦ φόβου αντεκδικήσεων απο τους συγχωριανούς τους απέφυγαν να επιστρέψουν  στά χωριά τους και κατέληξαν στίς πρωτεύουσες τῶν νομῶν ἤ στήν Ἀθήνα. Ἡ Καλαμάτα εἶχε γίνει μεγάλο κέντρο ὀργάνωσης καί δράσης μελῶν τῆς Πολιτοφυλακῆς, ΟΠΛΑ, καί τοῦ ΕΛΑΣ. Ἐπικεφαλῆς τῶν Ὁμάδων Λαϊκῆς Αὐτοάμυνας τῶν ἀριστερῶν, ήταν ὁ Γραμματέας τῆς Νομαρχιακῆς Ἐπιτροπῆς ΚΚΕ Μάριος Καμπούρης καί ὁ καπετάνιος τοῦ ΕΛΑΣ Ἀρίστος Καμαρινός.

Ἡ δολοφονία τοῦ δικηγόρου Γρηγόρη Κοντοβουνήσιου μαζί μέ τόν ἑξαετῆ γυιό του, ἀπό μιά ἀνταρτοομάδα κομμουνιστῶν του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στό δρόμο Κροκεῶν – Σπάρτης τήν 16η Ἰανουαρίου 1946, καί ἄλλων 4 ἀτόμων σέ ἄλλα σημεῖα τῆς Λακωνίας, προκάλεσαν συγκρούσεις καί θύματα στή Σπάρτη καί στήν Καλαμάτα. Στήν Καλαμάτα, τήν 18η Ἰανουαρίου 1946 αντικομουνιστές πολίτες ἐπετέθησαν μέ αὐτόματα καί χειροβομβίδες στό καφενεῖο Κατσαροῦ, πού σύχναζαν ἀριστεροί. Ἀκολούθησαν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας τῶν ἀριστερῶν ἐναντίον τῶν ἀρχῶν ὅτι δέν τούς προστάτευαν.
Στίς 19 Ἰανουαρίου, ο Μαγγανάς μέ μιά φάλαγγα 100 περίπου ενόπλων πολιτών  μπῆκε στήν πόλη καί ἐλευθέρωσε 32 αντικομουνιστές ἀπό τό Α’ Ἀστυνομικό Τμῆμα. Οταν επεχείρησε να παραλάβει  ἀπό τίς φυλακές τούς ὑπόδικους τοῦ ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ, οἱ χωροφύλακες ἀρνήθηκαν νά τούς παραδώσουν. Παρά τήν μεγάλη ὑπεροχή δύναμης πού εἶχε, δέν κατέφυγε σε βία ἐναντίον τῆς Χωροφυλακῆς. Στήν Καλαμάτα, ὁ Μαγγανᾶς παρέμεινε τρεῖς ἡμέρες. Στό διάστημα αὐτό, ἀφαίρεσε μεγάλες ποσότητες ὁπλισμοῦ ἀπό τά ἀστυνομικά τμήματα, καί ἔκαψε τούς φακέλλους στό δικαστικό μέγαρο. Φεύγοντας, πῆρε μαζί του 150 πολίτες σάν ὁμήρους, γιά νά μήν τόν ἐμποδίσει ἡ Ἐθνοφυλακή νά βγεῖ ἀπό τήν πόλη, τους οποίους και επελευθέρωσε 2 ημέρες αργότερα.

Βαγγέλης Μαγγανάς

Τό ΕΑΜ/ΚΚΕ  δέν πρόβαλε τήν παραμικρή ἀντίσταση στόν Μαγγανά. Ἐκ τῶν ὑστέρων, ὁ ἐπικεφαλῆς τους, Ἀρίστος Καμαρινός, στό βιβλίο του δικαιολογεῖται γιά τήν ὁλική ἐξαφάνισή τους μέ τό κλασσικό “…δέν μᾶς ἄφησαν οἱ ὑπεύθυνοι”. Γράφει ὅτι εἶχε μάθει γιά τήν εἰσβολή τοῦ Μαγγανά στήν Καλαμάτα, ρώτησε τόν Μάριο Καμπούρη γιά τή στάση πού ἔπρεπε νά κρατήσουν, κι ἐκεῖνος τοῦ εἶπε νά ἀντιμετωπίσει τόν Μαγγανά: “Ὄχι μέ ὅπλα. Μόνο διαδηλώσεις, ἄμυνα μέ ξύλα, κτλ.”!! Αὐτό λέει τοῦ “ἔδεσε τά χέρια”. Στή συνέχεια ὅμως, ξεχνώντας τά περί ἐντολῆς τοῦ Καμπούρη, γράφει ὅτι ἔπιασαν θέσεις “… ἕτοιμοι νά ἀντιμετωπίσουμε τούς θρασύδειλους συμμορίτες, πού ὅμως δέν τόλμησαν νά ἐμφανιστοῦν, γιατί μάθανε ὅτι τούς περίμενε τό ἀντάρτικο ντουφέκι”!
Γιά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ Μαγγανᾶ, ἡ κυβέρνηση Σοφούλη κήρυξε τόν στρατιωτικό νόμο στή Μεσσηνία καί τή Λακωνία, ἄλλαξε τόν στρατιωτικό διοικητή τῆς Τρίπολης, καί ἔστειλε ἐναντίον του ἕνα τάγμα Ἐθνοφυλακῆς καί 200 ἄνδρες τῆς Χωροφυλακῆς. Ἀκόμη, διέταξε τό ἀντιτορπιλικό “Κρήτη” νά κατευθυνθεῖ στόν κόλπο τῆς Μεσσηνίας.

Ἡ ἐπιχείρηση τοῦ Μαγγανά στήν Καλαμάτα, κόστισε τή ζωή σέ 15 πολίτες και ανάγκασε ἑκατοντάδες μέλη καί στελέχη τοῦ ΕΑΜ/ ΕΛΑΣ/ΚΚΕ  να ἐγκαταλείψουν τήν Καλαμάτα διαφεύγοντας στο βουνό ή στην Αθήνα

Η κατάληψη τῆς Καλαμάτας ἀπό τόν Μαγγανά ἔγινε δεκτή μέ μεγάλο ἐνθουσιασμό ἀπό τήν πλειοψηφία τοῦ λαοῦ τῆς Μεσσηνίας. Ἡ πράξη του αὐτή ἔγινε τραγούδι πού ἀκουγόταν στή νότια Πελοπόννησο γιά πολλά χρόνια μετά.

Ἀπ’ ὅλα τ’Ἀποσπάσματα τοῦ Μαγγανᾶ μ’ἀρέσει
πού ἔχει τίς σφαῖρες σταυρωτά κι’αὐτόματο στή μέση
Γειά σου Μαγγανά μου γειά σου
νά χαρεῖς τ’Ἀπόσπασμά σου
Γειά σου Μαγγανά μου γειά σου
μέ τούς Χίτες τά παιδιά σου.
Μέ τί καρδιά ρέ Μαγγανά, στήν Καλαμάτα μπῆκες
καί ἔσπασες τίς φυλακές καί ἔβγαλες τούς Χίτες
Γειά σου Μαγγανά μου γειά σου
νά χαρεῖς τή λεβεντιά σου
Γειά σου Μαγγανά μου γειά σου
μέ τούς Χίτες τά παιδιά σου.

Ἡ ὀργάνωση τοῦ Μαγγανά τέθηκε ἐκτός νόμου απο το Ελληνικό Κράτος καί ὁ ἴδιος ἐπικηρύχτηκε γιά 15 ἐκατομμύρια δραχμές. Αὐτό δέν τόν ἐμπόδισε νά ἐκστρατεύσει μέχρι τή Σπάρτη καί τό Γύθειο, πρίν ἐπιστρέψει στή βάση του, στήν Πυλία. Ἔκτακτο στρατοδικεῖο καταδίκασε αὐτόν καί δυό συντρόφους του σέ θάνατο, καί 17 ἀκόμη ἄνδρες του σέ φυλάκιση 17 ἐτῶν. Ὁ Μαγγανᾶς, ἐνῶ δέν συνελήφθη, περιόρισε γιά ἕνα διάστημα τή δράση του στην περιοχή γύρω απο το χωριό του.

Οἱ ἐπιθέσεις τῆς ἀνταρτοομάδας τοῦ ΚΚΕ στά χωριά τῆς Κορώνης, ὑπό τον καπετάν Γρίβα ἀπό τή Στενωσιά, τόν ἐπανέφερε στό κυνήγι τῶν παράνομων.  Ἡ Ὁμάδα τοῦ Γρίβα, κυνηγημένη απο τό Ἀπόσπασμά του Μαγγανά, διασπάστηκε στά δυό γιά νά ξεφύγει. Μερικοί ἀπό τούς ἀντάρτες τῆς μιᾶς ὁμάδας, ἔπεσαν σέ ἐνέδρα τῶν ἀνδρῶν τῆς Χωροφυλακῆς στή θέση “Χάνι Τετζερίδη”. Σκοτώθηκε ὁ Γρίβας καί ὁ ὑπαρχηγός του Βασίλης Κωνσταντακόπουλος ἀπό τή Σχοινόλακα. Ὁ Μαγγανᾶς πού κυνήγησε τήν ἄλλη ὁμάδα, συνέλαβε 3 ἀντάρτες καί τούς παρέδωσε στούς χωροφύλακες. Ἐκεῖνοι, τούς  φυλάκισαν στό Ἀστυνομικό Τμῆμα τῆς Πύλου. Οἱ 3 κρατούμενοι, στούς συγγενεῖς τους καί σέ ἄλλους πού τούς ἐπισκέπτονταν, ἄρχισαν νά ἐκτοξεύουν ἀπειλές ἐναντίον τοῦ Μαγγανᾶ καί τῆς οἰκογένειάς του. Ὅταν τό ἔμαθε ὁ Μαγγανᾶς, κατευθύνθηκε στήν Πύλο καί τήν περικύκλωσε μέ 150 ἄνδρες. Ὁ ἴδιος μέ λίγους ἄνδρες μπῆκε στήν πόλη καί ζήτησε ἀπό τούς χωροφύλακες νά τοῦ παραδώσουν τούς τρεῖς κρατούμενους. Ὅταν τό ἀρνήθηκαν, ἔστησε ἀπέναντι ἀπό τό Ἀστυνομικό Τμῆμα δυό πολυβόλα, καί μέ ριπές ἔσπασε τήν πόρτα τῆς εἰσόδου. Στή συνέχεια, πῆρε τούς τρεῖς κρατούμενους καί τούς ἐκτέλεσε ἐν ψυχρῷ στήν πλατεία τῆς πόλης .

Ὁ Μαγγανάς μέ τή δολοφονία τῶν 3 κρατουμένων, καταδιώχθηκε απο τις Ελληνικές αρχές και συνελήφθηκε τελικά στίς 22 Μαΐου 1946 στόν δρόμο Πύλου-Καλαμάτας. Φυλακίστηκε στίς φυλακές Ἀβέρωφ τῆς Ἀθήνας, καί αὐτό σήμανε τό τέλος τῆς δράσης του.
Στή συνέχεια, δικάστηκε ἐπανειλημμένα σέ διάφορα δικαστήρια τῆς Ἀθήνας, στό ἔκτακτο στρατοδικεῖο τῆς Κορίνθου, καί τέλος στό κακουργιοδικεῖο τοῦ Πειραιᾶ, γιά τά γεγονότα τῆς Πύλου, τῆς Καλαμάτας, καί γιά μιά ἀκόμη δολοφονία στό χωριό Καλλιθέα Πυλίας γιά τήν ὁποία εἶχε κατηγορηθεῖ. Ἀπ’ ὅλα τά δικαστήρια, ὁ Μαγγανᾶς ἀθωώθηκε παμψηφεί. Ἤδη ἡ κομμουνιστική ἐξέγερση ἦταν σέ ἔξαρση, καί ἄτομα σάν τόν Μαγγανά άρχισαν να θεωροῦνται ἐφεδρεία τοῦ κράτους. Αποδείχθηκε πολύ  δύσκολο νά βρεθοῦν ἔνορκοι ἤ δικαστές νά τόν καταδικάσουν γιά πράξεις πού οἱ ἀντάρτες τοῦ  ΔΣΕ ἔκαναν σέ καθημερινή βάση, σέ ὁλόκληρη τήν Ἑλλάδα σε συνδυασμό με τις πολλές ψευδεῖς καταγγελίες ἐναντίον τοῦ Μαγγανά γιά ὅ,τι ἔγκλημα εἶχε συμβεῖ στή Μεσσηνία όπως ή ψευδομαρτυρία τοῦ Ἀρίστου Καμαρινοῦ ἐναντίον τοῦ Μαγγανᾶ γιά τή δῆθεν δολοφονία τοῦ Πιρπιρῆ καί τοῦ Σταθόπουλου

Στή διάρκεια τῶν ἐπανειλημμένων δικῶν του, ὁ Μαγγανᾶς δέχτηκε μεγάλη βοήθεια ἀπό τούς δυό ἀδελφούς Κετσέα, ἀξιωματικούς ἀπό τήν Καλαμάτα, καί ἀπό στελέχη τῆς Χ στήν Ἀθήνα. Τό τελευταῖο γεγονός, θεωρήθηκε ἀπό πολλούς ὡς ἀπόδειξη ὅτι ὁ Μαγγανᾶς εἶχε σχέση μέ τήν Ὀργάνωση Χ.

Ἡ Μεσσηνία, πού ἦταν πρωτοπόρα στήν ἐμφάνιση ἐνόπλων τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ στά βουνά της, εἶδε σχεδόν μηδενική δράση ἀπό τόν λεγόμενο ΔΣΕ. Οἱ Μεσσήνιοι πού ἔβγαιναν ἀντάρτες στό βουνό τό 1946-49 κατέφευγαν σέ ἀνταρτικά τμήματα ἄλλων περιφερειῶν τῆς Πελοποννήσου. Σ’ἕνα βαθμό αὐτό ὀφειλόταν καί στόν Μαγγανά, στό κυνήγι του ἐναντίον τῶν ἀριστερῶν, καί στή φυγή τους ἀπό τήν Καλαμάτα μετά τά γεγονότα τοῦ Ἰανουαρίου 1946.