Ο Κόρυμβος είναι ένα μικρό χωριό του νομού Έβρου, εγγύτατα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Σήμερα, ανήκει διοικητικά στον Δήμο Ορφέα. Κατά την έναρξη όμως του εμφυλίου πολέμου, ο εθνικός στρατός, δοκιμάστηκε σκληρά εκεί, από τις επιθέσεις των ανταρτών. Ήταν ένα από τα γεγονότα, που οδήγησαν τη στρατιωτική ηγεσία σε αλλαγή στάσης, ώστε να αντιμετωπίζονται πιο αποφασιστικά οι αιφνιδιασμοί.
Σε πρόσφατο άρθρο στο ιστολόγιο αυτό, είχαν αναφερθεί συνοπτικά για τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή του Κορύμβου, τα ακόλουθα:

Η μάχη του Κορύμβου, στις 4 Δεκεμβρίου 1946, χαρακτηρίσθηκε από την πανωλεθρία των κυβερνητικών δυνάμεων. Στρατιώτες, που είχαν αιχμαλωτισθεί κατά την διάρκεια της μάχης, αλλά απελευθερώθηκαν τελικά, διαβεβαίωναν κατηγορηματικά ότι αντιλήφθηκαν, κατά τις κυβερνητικές πηγές, Βούλγαρους αξιωματικούς να δίνουν εντολές στη βουλγαρική γλώσσα και να έρχονται σε επαφή με τα ηγετικά στελέχη των ανταρτικών σχηματισμών. Επίσης, όλμοι ταγμένοι στο βουλγαρικό έδαφος, έβαλαν κατά ελληνικών θέσεων. Αλλά αυτό, δεν ήταν το μείζον. Ήταν ήδη γνωστό…

Η επίθεση κατά του Κορύμβου έγινε από 400 αντάρτες και είχε στόχο το λόχο του 551 Τάγματος Πεζικού, που έδρευε εκεί. Η επίθεση ήταν αιφνιδιαστική ιδίως κατά του στρατώνα, όπου στρατωνίζονταν ο λόχος και τα τμήματα επιτήρησης. Οι άνδρες των τμημάτων επιτήρησης παραδόθηκαν αμαχητί. Οι άνδρες του λόχου έδωσαν μάχη, αλλά τελικά υπέκυψαν υψώνοντας λευκή σημαία. Οι αντάρτες τους αιχμαλώτισαν όλους και αφού τους απογύμνωσαν από στολές, άρβυλα και οπλισμό, τους άφησαν ελεύθερους, πλην του διοικητού, των αξιωματικών, του επιλοχία και 6 οπλιτών. Όλα τα υλικά του λόχου μεταφέρθηκαν πέρα από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Σκοτώθηκαν οι άνευ θητείας χωροφύλακες Κυριάκος Παπαδόπουλος, και Θεόδωρος Ραδίσογλου και τραυματίσθηκαν ελαφρά οι Γεώργιος Κελεσίδης και Αβραάμ Παπαδόπουλος.
Ένας μικρός αριθμός στρατιωτών που διασώθηκαν, με ένα λοχία επικεφαλής, κατευθύνθηκαν προς το χωριό Βρυσικά από όπου ειδοποίησαν το διοικητή του 551 Τάγματος, που βρίσκονταν στους Μεταξάδες. Την επομένη εστάλη ενίσχυση από το Διδυμότειχο και ανακατέλαβε τον Κόρυμβο, αλλά οι αντάρτες είχαν ήδη αποσυρθεί. Ο στρατός αιχμαλώτισε τους αντάρτες, Μουσικίδη, Παυλίδη και Αχμανίδη. Στην περίπτωση μάλιστα της μάχης του Κορύμβου είχαν λάβει μέρος με το στρατό και εθελοντικές ομάδες του Δραμινού Πόντιου οπλαρχηγού Τσαούς Αντών, όπως έγραψαν οι εφημερίδες.
Η μάχη του Κορύμβου, στην πραγματικότητα, άρχισε την προηγουμένη με επιθέσεις ανταρτών στα μεθοριακά στρατιωτικά φυλάκια 52 και 53, στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο. Η μάχη κράτησε από τις 10 π.μ έως τις 4 μ.μ. Οι αντάρτες εξουδετέρωσαν τη στρατιωτική δύναμη και το απόσπασμα των χωροφυλάκων. Αιχμαλώτισαν, κατά τον καπετάν Κρίτωνα, 10 άτομα και πήραν ως λάφυρα δύο όλμους, ένα οπλοπολυβόλο, εννέα τουφέκια και άφθονο ρουχισμό. Για την επομένη, 4 Δεκεμβρίου, αναφέρει ο Κρίτωνας ότι από τους 52 στρατιώτες της έδρας του λόχου, αιχμαλωτίσθηκαν οι 47 και τέσσερις αξιωματικοί με τον επιλοχία. Τα λάφυρα των ανταρτών ήταν όλος ο ρουχισμός των αιχμαλώτων, 10 μεταγωγικά μουλάρια, ένα άλογο ιππασίας, 3 καζάνια, 600 οκάδες αλεύρι, 50 αδιάβροχα (μουσαμάδες), 20 δερμάτινα αδιάβροχα, 80 κουβέρτες, άφθονα βλήματα όλμων και ανάλογα με τον αριθμό των αιχμαλώτων τουφέκια.

Εκθέσεις για τα αίτια της πανωλεθρίας

Για την ήττα του εθνικού στρατού υποβλήθηκαν αναφορές στα προϊστάμενα κλιμάκια, με εξηγήσεις και αιτιολογίες για το τραγικό αυτό συμβάν. Στα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, σώζεται μεταξύ άλλων μια αναφορά του λοχαγού Κωνσταντίνου Σισμανίδη, η οποία μας δίνει σήμερα μερικές αιτιολογήσεις για την ήττα αυτή. Η αναφορά υποβλήθηκε με ημερομηνία 22 Δεκεμβρίου 1946, προς την ΧΙΙΙ Μεραρχία και έχει τίτλο «Συνοπτική έκθεσις επί των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων περιοχής Σουφλίου».
Αρχικά περιγράφει την τακτική που ακολουθούσαν οι αντάρτες με τα ακόλουθα λόγια: «Συνίσταται εις επιδρομάς κατά ευπαθών σημείων με σκοπόν την διαρπαγήν εφοδίων, τας καταστροφάς χρησίμων έργων και την τήρησιν εν συναγερμώ και νευρική καταστάσει των τμημάτων. Σπανίως επιτίθενται εκτός των κατωκημένων τόπων κατά ωργανωμένων καλώς τμημάτων, αποφεύγοντες συνήθως την κανονικήν μετά των τμημάτων μάχην».

Σε ό,τι αφορά τις δυσχέρειες των στρατιωτικών τμημάτων, τις εντόπιζε στις ακόλουθες:
α) Λόγω συγκροτήσεως: Τα τμήματα περιλαμβάνουν πολλές φορές άνδρες υπόπτων φρονημάτων και Οθωμανούς και ανεκπαίδευτους, πράγμα το οποίο δυσχεραίνει την διοίκησή τους και συχνά προκαλεί και ζημιά. Τα τμήματα δεν είναι ευκίνητα λόγω της υπάρξεως μεταγωγικών και του φόρτου των ανδρών. Συνήθως εμπλέκονται στην μάχη κουρασμένοι.
β) Τακτικές δυσχέρειες, οι οποίες συνίστανται στα εξής μειονεκτήματα: Το έδαφος είναι άγνωστο στις λεπτομέρειές του, διακεκομμένο και δασώδες. Πληροφορίες για τους αντάρτες σχεδόν δεν υπάρχουν. Η ασφάλεια των τμημάτων προς όλες τις κατευθύνσεις και σε όλες τις καταστάσεις, είναι προβληματική. Το στρατιωτικό τμήμα υπόκειται σε εύκολο και επικίνδυνο αιφνιδιασμό.
Και συμπέραινε ο Σισμανίδης, πως όλα αυτά τα μειονεκτήματα των στρατιωτικών τμημάτων, είναι πλεονεκτήματα για τους αντάρτες.

Οι προτάσεις για αλλαγή της κατάστασης ήταν οι εξής:
Τα στρατιωτικά τμήματα να εγκαταστήσουν βάσεις σε επίκαιρους κατοικημένους τόπους και ανέφερε σαν παράδειγμα τη Δαδιά. Να οργανωθούν καλά οι βάσεις αυτές, με τη χρησιμοποίηση και ένοπλων κατοίκων. Από τις βάσεις αυτές να αρχίσει λεπτομερής αναγνώριση του πέριξ εδάφους και συλλογή θετικών πληροφοριών με μικρές και ευκίνητες περιπόλους. Στη συνέχεια να οργανώνονται καλά προπαρασκευασμένες επιδρομές εναντίον των καταφυγίων των ανταρτών με ευκίνητα τμήματα, ώστε να μην τους επιτρέπουν να πραγματοποιούν επιθέσεις σε χωριά από όπου ανεφοδιάζονταν.
Κατά τον ίδιο αξιωματικό, οι επιχειρήσεις που έγιναν στις τοποθεσίες Ικί – Καγιά, Τουλιού Τεπέ, Αγριογκορτσιές κ.λπ. πλην του Κορύμβου, εκτελέσθησαν καλά προπαρασκευασμένες.

Και ερχόμαστε στην δραματική μάχη του Κορύμβου, για την οποία ο Σισμανίδης ανέφερε:
«Δεν αντελήφθην εκτίμησιν καταστάσεως υπό της ηγεσίας. -Δεν υπήρχον πληροφορίαι περί του εχθρού, ούτε αντιλήφθην επιζήτησιν τοιούτων διά μικρών περιπόλων. -Σαφές σχέδιον δεν υπήρχεν εξ όσων αντιλήφθην. Π.χ. όταν την πρωΐαν της 7-12-46 παρουσιάσθην εις τον αν/χην Αναγνώστου μοι είπε τα εξής ως εντολήν: «Θα μείνης εις τον Κόρυμβον, θα εγκαταστήσης επιτήρησιν εις τα πέριξ, θα υποδεχθείς τα τρόφιμα των λόχων και θα τα προωθήσεις. Θα είσαι έτοιμος μόλις ακούσης πυροβολισμούς να αχθής περί την Σκάλαν». Και ητοιμάσθη να φύγη. Επειδή θα έμενα μόνος εις Κόρυμβον και είχα υπ’ όψιν μου ότι πρέπει να είμαι κάτοχος της γενικής καταστάσεως, ηναγκάσθην να τον ερωτήσω επιμόνως ώστε ν’ αντιληφθώ περί των προθέσεών του και της διατάξεως Τότε ασαφής μοι απήντησε ότι άλλοι λόχοι θα εκινούντο αριστερά και έδειξε δι’ αορίστου χειρονομίας προς Τσιβά Κουρού, άλλοι δε (Σουφλή- Χρυσαφίδη) δεξιά προς την Σκάλαν. Όταν ηρώτησα διά τινος δρομολογίου θα αχθώ εις Σκάλαν μοι απήντησε: «Θα βρής ένα πολίτη οδηγό και αυτός θα σε φέρη». (Σημειωτέον ότι από Κορύμβου εις Σκάλαν άγωσι πολλά δρομολόγια). Όταν εζήτησα πληροφορίας περί του εχθρού, ούτε καν αρνητικών απαντήσεων έλαβον».
Συνθηματικά δεν φαίνεται να είχαν καθορισθεί και δεν ελήφθησαν υπόψη οργανικοί δεσμοί (π.χ. με το λόχο Κνιθάκη, αντί να κινηθή και άλλος λόχος του συγκροτήματος Φαμελίτη, που είχε και ψυχική σύνδεση με το λόχο Κνιθάκη, κινήθηκε διαφορετικός λόχος άλλου συγκροτήματος).
Κατά την εξέλιξη της μάχης ουδεμία διαταγή έλαβε καίτοι είχαν ασύρματο εν ακροάσει. Και συνέχιζε ο Σισμανίδης: «Όταν ήκουσα τους πρώτους πυροβολισμούς προς Τσιβά Κουρού, ήχθην εις Σκάλαν όπου συνήντησα τον λοχαγόν Σουφλή. Τω εζήτησα να με κατατοπίση. ΄Ολαι αι απαντήσεις του περί της διατάξεως των συνίσταντο εις την λέξιν ‘Πέρα’. Όταν τον ηρώτησα που βάλλουν οι στρατιώται. μοι απήντησε: ‘Στον γάμο του Καραγκιόζη’.
Μετά της ομάδος μου Διοικήσεως τότε και με τον ανθ/γόν Βολονάκην, ήρχισα ανερχόμενος εις Σκάλαν δι’ αναγνώρισιν. Εβλήθημεν τότε από δραστικά πλευρικά πυρά πολ/λων εκ του υψ. 307, άτινα μας καθήλωσαν».
Από πληροφορίες αξιωματικών και οπλιτών και από την άμεση παρατήρηση αντελήφθη ως εξής την κατάσταση:
Από Τσιβά Κουρού, τα στρατιωτικά τμήματα υποχωρούσαν καταδιωκόμενα από τους αντάρτες προς τον Κόρυμβο. Το ύψωμα 307 κατέχονταν από τους αντάρτες, τμήμα των οποίων εκινείτο προς Κολόσκα Λόφο. Μερικοί αντάρτες από τον αυχένα 307- Σκάλα υποχώρησαν στη χαράδρα Μπουγιούκ Ρέμα, όπου ανέμεναν, ευρίσκοντο δύο διμοιρίες και οι όλμοι. Κατέλαβαν τότε τους πρόποδες του υψώματος 248. Από εκεί αναχαιτίσθηκε με πυρά η προέλαση των ανταρτών που εισχώρησαν στο Μπουγιούκ Ρέμα, ενώ οι κινούμενοι προς Κολόσκα, όπου ήταν και τα μεταγωγικά, αναχαιτίσθηκαν από τον υποδεκανέα αρχηγό των μεταγωγικών μου, ο οποίος σκοπίμως ήταν οπλισμένος με οπλοπολυβόλο.
Εν τω μεταξύ οι λόχοι των Χρυσαφίδη και Σουφλή, κακήν κακώς βρέθηκαν σε ανώνυμο περιχαρακωμένο ύψωμα. Τότε κατά κλιμάκια συμπτύχθηκαν οι στρατιώτες του Σισμανίδη στο ίδιο ύψωμα, Ο λοχαγός συνδέθηκε αμέσως με ασύρματο και άκουσε τον ταγματάρχη Φαμελίτη να ζητάει ενίσχυση. Ανέφερε στον ταγματάρχη Φαμελίτη τη θέση και την κατάστασή τους. Διέταξε τότε να επανέλθουν όλοι στον Κόρυμβο διότι η κατάσταση ήταν δυσμενής.
Ο Σισμανίδης κινήθηκε αμέσως προς τον Κόρυμβο και εγκαταστάθηκε στα χαρακώματα δυτικά του Κορύμβου, όπου βρήκε και τον αντισυνταγματάρχη Αναγνώστου, τον ταγματάρχη Φαμελίτη και υπολείμματα του λόχου Βαλαή. Οι αντάρτες απείχαν περί τα 1200 μ. δυτικότερα καταδιώκοντας τα υπολείμματα του λόχου Κνιθάκη. Έβαλαν με πυρά όλμων κατά των ανταρτικών θέσεων και τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν προς τη θέση Τσιβά Κουρού.
Και κατέληγε ο Σισμανίδης: «Ούτω έληξεν η επιχείρησις αύτη λόγω, της απεριγράπτου συγχύσεως ήτις επεκράτει εις περιοχήν Σκάλας. Λόγω της αναμίξεως των τμημάτων και του ατυχήματος του λόχου Κνιθάκη, η εμπιστοσύνη των ανδρών προς την ηγεσίαν, αλλά και προς τους συναδέλφους των, εξέλειπε, το δε ηθικόν των κατέπεσεν αμέσως εις το κατώτερον σημείον. Εις τούτο επέδρασε βεβαίως και η μεγάλη κόπωσίς των. Μετά την άφιξιν του κ. Ταξιάρχου εις Κόρυμβον, ήρχισε εμπεδωμένη η τάξις και το ηθικόν βραδέως ν’ αποκαθίσταται».

Η μάχη του Κορύμβου όμως είχε και συνέχεια, σύμφωνα με απόρρητη αναφορά του υποστράτηγου Αλ. Ασημακόπουλου, στις 26 Δεκεμβρίου 1946, προς τον αντιστράτηγο διοικητή του Γ΄ Σώματος Στρατού αντιστράτηγο Βεντήρη. Θέμα της: «Ατυχή επεισόδια Μεραρχίας εις αγώνα κατά ανταρτών».

Επαίσχυντος διαγωγή…

Υπήρχε μια ακόμα αιτιολογία για την ήττα του στρατού στον Κόρυμβο. Ιδού το σχετικό απόσπασμα από μια γενικότερη αναφορά: «Εις Κόρυμβον υπήρχεν είς Ταγματάρχης, τον οποίον αντεκατέστησα από διοικητήν Τάγματος, ως ανίκανον επαγγελματικώς, αλλά δεν εφαντάζετό τις, ότι θα ετήρει επαίσχυντον διαγωγήν, διότι εις Μικράν Ασίαν και Μακεδονίαν είχεν επιδείξει γενναιότητα».

Και μια ακόμα λεπτομέρεια: Ένας από τους τέσσερις συλληφθέντες αξιωματικούς στον Κόρυμβο, ο Ευάγγελος Κοζάρης, από την Φλώρινα, της τάξης του 1940 της Σχολής Ευελπίδων, δικάστηκε από το ανταρτοδικείο και εκτελέσθηκε…

Ανησυχεί ο Βεντήρης

Τα άσχημα μαντάτα έφτασαν αμέσως στο διοικητή του Γ΄ ΣΣ αντιστράτηγο Βεντήρη, ο οποίος αμέσως έστειλε αυστηρό άκρως απόρρητο κρυπτογραφημένο ραδιοτηλεγράφημα στο διοικητή της VΙΙ Μεραρχίας, υποστράτηγο Αλ. Ασημακόπουλο, στην Καβάλα με ημερομηνία 5-12-1946, στις 7 μ.μ. τονίζοντας:
«Μόλις προ ολίγου μανθάνω, εκ τηλεγρ. αναφοράς, οικτρόν κατάντημα λόχου Κορύμβου, ατιμάσαντος ένδοξα πατρίδος μας όπλα -Στοπ- Φαινόμενον τόσης νοσηρότητος δεν εφανταζόμην ποτέ και είναι υπεύθυνοι έναντί μου διοικηταί -Στοπ- Λάβετε δρακόντεια μέτρα προς αποσόβησιν επεκτάσεως επικινδύνου αυτού συμπτώματος -Στοπ- Επαναλαμβάνω οφείλετε συγκεντρώσετε τμήματα Συνόρων εις Μεγάλας Μονάδας, οποίας κινείτε επιχειρήσεις, σύστημα στατικόν εγκαταλειφθή -Στοπ- Προσπαθήσατε δι΄ επιθέσεων επιτύχητε ανάκτησιν γοήτρου -Στοπ- Τηρείτε με ενήμερον -Στοπ- 557 τάγμα, 16 ώραν, συνέχιζε αναχώρησίν του εκ Σερρών, κατευθύνατε προορισμόν ανάλογον προς σχέδιόν σας. Αντιστράτηγος Βεντήρης»
Ο διοικητής της VII Μεραρχίας υποστράτηγος Αλ. Ασημακόπουλος, σε αναφορά του προς το Γ΄Σώμα Στρατού στις 26 Δεκεμβρίου 1946, επεσήμαινε τις ελλείψεις των στρατιωτικών μονάδων του σε προσωπικό και υλικά και υπογράμμιζε:
«Έχω την γνώμην ότι κρατείται η κατάστασις, και πιστεύω επιτυχώς ως τώρα, με τα δόντια, κατά την κοινήν έκφρασιν. Θα εξακολουθήσωμεν εργαζόμενοι με την ιδίαν ζέσιν, αλλά ενισχύσατέ μας, με προσωπικόν και υλικόν. Και η ενίσχυσις χρειάζεται κυρίως διά ηθικόν των ασθενών χαρακτήρων, και σήμερον, διά τον εμφύλιον πόλεμον, υπάρχουν πάρα πολλοί ασθενείς χαρακτήρες. Και δεν το λέγω αυτό διά τον Διοικητήν του Σ.Σ., αλλά γενικώς, διότι δεν ηξεύρω τας απαιτήσεις των άλλων Μεραρχιών του Σ.Σ., καίτοι πιστεύω, ότι παρημελήθη η Θράκη και Ανατολική Μακεδονία, εις όφελος Κεντρικής Μακεδονίας».

Απωλέσαμεν ένα Λόχον…

Η ήττα του κυβερνητικού στρατού στον Κόρυμβο, στοίχισε πολύ στην ηγεσία του. Και αυτό φάνηκε λίγες μέρες μετά, στις 11 Δεκεμβρίου, όταν συνεδρίασε υπό την προεδρία του αρχηγού ΓΕΣ αντιστράτηγου Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου το Συμβούλιο των αρχηγών των Γενικών Επιτελείων, με τη συμμετοχή των Βρετανών, υποστράτηγου Ρώλινς, υποναύαρχου Τάλμποτ και υποπτέραχου Γκρέυ με αντικείμενο την ασφάλεια του κράτους. Στο κείμενο του πρακτικού, που έχει διασωθεί στα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, αναφέρονται ως προεισαγωγικές παρατηρήσεις, χαρακτηριστικά, τα ακόλουθα: «Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου ανακοινεί ότι η κατάστασις της εσωτερικής ασφαλείας είναι γνωστή από την χθεσινήν συγκέντρωσιν, εις το ΑΣΕΑ. Αρκούν δύο γεγονότα, άτινα θα αναφέρη ίνα καταδείξωσι την σοβαρότητα ταύτης. Εις την περιοχήν της ΘΡΑΚΗΣ, ένθα είχον συγκεντρωθή εξακόσιοι αντάρται, έγινεν επίθεσις δύο (2) Ταγμάτων, άτινα απώθησαν αυτούς. Τα τηλεγραφήματα αναφέρουν ότι οι νεκροί και τραυματίαι υπερβαίνουν τους 100 εκ δε των ημετέρων 14 νεκροί εξ ων 5 Αξ/κοί. Προ ημερών είχομεν υποστή μεγάλην επίθεσιν και απωλέσαμεν ένα Λόχον. Μικραί ήδη συμμορίαι ευρίσκονται εις διάφορα σημεία της ανατολικής περιοχής της ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ. Η μάχη εξακολουθεί εις ορεινά σημεία ύψους 2.000 μέτρων».

Για άλλη μια φορά η Θράκη είχε παραμεληθεί, αν και ο ρόλος της ήταν κρίσιμος… Και ήταν ακόμα η αρχή του εμφυλίου. Ενός εμφυλίου που καταταλαιπώρησε και μάτωσε τους κατοίκους του Έβρου συνολικά και τελικά οδήγησε εκτός από την ήττα του 1949, δύο καπετάνιους των ανταρτών, τους Κασάπη Βαγγέλη (Κρίτωνα) από την Αλεξανδρούπολη και Γιώργο Γκαγκούλια, από το Σουφλί, σε καταδίκη από το ζαχαριαδικό κατεστημένο του ΚΚΕ, το οποίο επιχείρησε να τους φορτώσει όλες τις ευθύνες για την ήττα. Αλλά αυτά, είναι άλλες δραματικές ιστορίες