Ο Παλλαντάς, λοιπόν, από τις 26 υποψιάστηκε κάτι που στο άμεσο μέλλον θα αποδεικνυόταν αληθινό. Φοβήθηκε μήπως οι συμμορίτες, απογοητευμένοι από τις αποτυχίες τους στα υψώματα, χτυπήσουν την Κόνιτσα από τον πεδινό διάδρομο.

Διατάζει το 2ο και 3ο Λόχο του 584 Τάγματος Πεζικού (Διοικηταί Λοχαγός Ζώτος και Υπολοχαγός Τσίγκας) να φύγουν από το ύψωμα 915 και να κατέβουν στην Κόνιτσα, ώστε να ενισχυθούν τα τμήματα του 582 Τάγματος Πεζικού που είχαν μικροφυλάκια στη νοτιοανατολική και τη νοτιοδυτική πλευρά της Κόνιτσας.

Με την ενέργειά του αυτή έσωσε την Κόνιτσα. Στις εφτά το βράδυ της 27ης οι συμμορίτες κάνουν επίθεση από το πεδινό διάδρομο. Ή μάλλον με χίλιες προφυλάξεις καταφέρνουν να χωθούν στα σπίτια χωρίς σχεδόν να τους αντιληφθεί κανένας. Θα προχωρήσανε κατ΄αυτόν τον τρόπο περισσότερο από 250 μέτρα κατ’ ευθείαν στην κάτω Κόνιτσα. Μόλις μπαίνανε στα σπίτια ακινητούσαν της οικογένειες με το πιστόλι στα χέρια και έπιαναν τα παράθυρα και τις πόρτες για κάθε ενδεχόμενο.

Άλλοι τρυπώσανε στους κήπους και κούρνιασαν κάτω από τα δέντρα ακίνητοι. Η βραδυά ήταν μάλλον σκοτεινή, γιατί τον ουρανό άρχιζαν να σκεπάζουν μαύρα σύννεφα.

Οι δύο Λόχοι του 584, μπροστά ο 2ος του Ζώτου, πιο πίσω ο 3ος του Τσίγκα προχωρούσαν τις ώρες εκείνες να εγκαταστήσουν φυλάκια χαμηλά κοντά στο ποτάμι.

Σε μια στιγμή που ο Λοχαγός Ζώτος με τον οπλοπολυβολητή του Κοντονάση είχανε πάρει τον κατήφορο ανύποπτοι, από πέντε μέτρα μπροστά του ακούστηκε μία άγρια φωνή:

– Άλτ, μπουραντάδες.

Ο Λοχαγός που κρατούσε αυτόματο και είχε περαμένο το χέρι του στην σκανδάλη για απάντηση έστειλε στη σκοτεινή γωνιά του δρόμου που ακούστηκε η φωνή μία ριπή. Ο συμμορίτης έπεσε νεκρός. Μα την ίδια στιγμή το κακό φούντωνε πέρα για πέρα.

Από κάθε παράθυρο και πόρτα που είχαν πιάσει οι συμμορίτες αρχίζει το ντουφεκίδι. Οι δύο Λόχοι απλώνουν και πιάνουν θέση. Ο λόχος του Τσίγκα αντιμετωπίζει σκληρή αντίσταση, μα ο Διμοιρίτης του Ανθυπολοχαγός Π. Κύρκος καταφέρνει από ένα στενό καλντερίμι να πλευροκοπήσει μια μεγάλη ομάδα συμμοριτών και να τους ρίξει στα επόμενα σπίτια.

Εκεί ριζώνουν για καλά και παρά τα πυρά του στρατού δεν εννοούν να υποχωρήσουν. Εκμεταλλεύνται το γεγονός ότι ο στρατός δεν θα χτυπήσει τα σπίτια γιατί υπάρχει φόβος να σκοτωθούν πολλόι από τον άμαχο πληθυσμό.

Μα δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Οι συμμορίτες μάλιστα αφού είδαν πως οι στρατιώτες μεταχειρίζονται μόνο οπλοπολυβόλα και ατομικά όπλα, βάζουν μπροστά τα Πίατ (Αντιαρματικά όπλα) για να τους αναγκάσουν να υποχωρήσουν βορειότερα.

Αλλά αυτό φυσικά σήμαινε κατάληψη της πόλεως. Βάζει αναγκαστικά μπρος τα Πίατ και ο στρατός.

Η νύχτα αυτή είναι η πιο τρομερή νύχτα που γνώρισε η Κόνιτσα . Τα γυναικόπαιδα σκούζουν από το φόβο και οι συμμορίτες με τα χωνιά απειλούν γενική σφαγή των στρατιωτών αν τους αιχμαλωτίσουν.

Τα καλντερίμια γεμίζουν νεκρούς που βογγούν απελπισμένα. Κοντεύη να ξημερώση. Οι συμμορίτες δεν μπορούν να σταθούν περισσότερο. Σέρνοντας από τα πόδια σκοτωμένους και τραυματίες αρχίζουν να υποχωρούν.

Παρ’ όλα αυτά μέσα στα μισογκρεμισμένα σπίτια, στους δρόμους, στους κήπους αφήνουν 38 νεκρούς μεταξύ των οποίων και δύο γυναίκες. Σε πολλόυς από τους νεκρούς βγάζουν οι ίδιοι τα ρούχα και τους αφήνουν στις λάσπες θεόγυμνους.

Τη νύχτα αυτή ελεύθεροι σκοπευτές που είχαν τρυπώσει στα πιο απίθανα σημεία σκότωσαν και τον έφεδρο Υπολοχαγό και ταμία του 584 Τάγματος Πεζικού Παράσχο Πετσάκο.

Μα η πανωλεθρία των συμμοριτών ήταν άνευ προηγουμένου. Εκτός από τους νεκρούς που αφήσανε στην Κόνιτσα, βρέθηκαν αργότερα και άλλοι στον πεδινό διάδρομο, άλλοι μέσα σε έναν μύλο και βήματα προς το ποτάμι που σήμαινε πως πολλούς τους ρίξανε στα ορμητικά νερά του Αώου.

Ο στρατός μας είχε και αυτή τη φορά νικήσει. Οι Κονιτσιώτες αγκάλιαζαν και φιλούσαν τον στρατό που έσωσε και πάλι την πόλη.

Η Κόνιτσα βλέπει στρατό στη Βίγλα.

Η νίλα που έπαθαν οι συμμορίτες στην κάτω Κόνιτσα τη νύχτα της 27ης Δεκεμβρίου 1947, ήταν κάτι που σακάτεψε ανεπανόρθωτα το ηθικό τους.

Αφού είδαν πως στα βορείως της πόλης υψώματα δεν κατάφερναν τίποτα σοβαρό ρίχτηκαν από τον πεδινό διάδρομο. Στην επιχείρηση αυτή βάσιζαν πολλές ελπίδες επιτυχίας γιατί πίστευαν (και πολύ σωστά) πως οι δυνάμεις του στρατού δεν ήταν εκεί τόσες, όσες στον Προφήτη Ηλία (υψωμα 995) και τον Άγιο Αθανάσιο.

Η αφθονία των Πίατ που χρησιμοποιούσαν δείχνει πως ήταν αποφασισμένοι για κάθε τι και με κάθε θυσία. Μα η αποτυχία και αυτής της επιχείρησης τους σακάτεψε, όπως είπαμε το ηθικό τους ανεπανόρθωτα.

Σε όλα τα χωριά του Γράμμου από την ημέρα των Χριστουγέννων άρχισε μεγάλο πανηγύρι. Σε κανέναν από τους »μεγάλους» του λεγόμενου »Δημοκρατικού Στρατού» δεν υπήρχε φαίνεται αμφιβολία πως η Κόνιτσα θα έπεφτε.

Όταν λοιπόν άρχισε η μάχη όλα τα χωριά βρεθήκανε στο πόδι. Από παντού περνούσανε φάλαγγες μεταγωγικών φορτωμένες με πυρομαχικά και οι κάτοικοι υποχρεώθησαν να εκδηλώνουν διαρκή ενθουσιασμό. Χόρευαν και τραγουδούσαν και άλλοι πάλι σήμαιναν τις καμπάνες των εκκλησιών χαρμόσυνα.

Τα νέα της πρώτης ημέρας φτάσανε στα συμμοριοκρατούμενα χωριά αισιόδοξα και υπερβολικά εξωγκωμένα. Υπονοώντας προφανώς την κατάληψη του Προφήτη Ηλία Εξοχής, από όπου απεσύρθησαν τα προκεχωρημένα μας τμήματα για να ενισχυθεί περισσότερο το ύψωμα 915, διέδωσαν, πως ούτε λίγο ούτε πολύ, τα κύρια σημεία αντιστάσεως των μπουραντάδων σπάσανε και πως λίγες ώρες τους χώριζαν από την είσοδό τους στη πόλη. Οι καμπάνες πήγαιναν να σπάσουν και ο κόσμος βράχνιασε από τα λαοκρατικά τραγούδια.

Αυτά συνεχίσθηκαν επάνω στο Γράμμο ως τις 28 του μηνός. Τότε ο αμανές άλλαξε. Τα μουλάρια που είχαν περάσει για την Κόνιτσα φορτωμένα πυρομαχικά, γύριζαν φορτωμένα τραυματίες.

Παρά την τροκρατία άρχισε δειλά-δειλά να κυκλοφορεί η φήμη της αποτυχίας και αναγκαστικά πλέον οι »υπεύθυνοι» με διαταγή των ανωτέρων, προσπαθούσαν να χαρακτηρίσουν τις μάχες του »Δημοκρατικού Στρατού», όχι προσπάθεια κατάληψης της Κόνιτσας, αλλά επιχειρήσεις κρούσεως. Απλής κρούσεως για να σφυγμομετρήσουν τις δυνάμεις της φρουράς.

Οι ίδιοι για να δικαιολογήσουν την ενδόμυχη απορία των χωρικών, για το πως μπορεί να σταθεί κυβέρνηση χωρίς μια κάποια έδρα, χαρακτήριζαν το κατασκεύασμά τους ως »Πολεμική Προσωρινή Κυβέρνηση», που ήταν το ίδιο (έτσι έλεγαν) σαν και αυτή του Ντε Γκωλ στο εξωτερικό μετά την κατάληψη της Γαλλίας από τους Γερμανούς.

Μετά λοιπόν την αποτυχία της καταλήψεως της Κόνιτσας από τον πεδινό διάδρομο, τα τμήματα που την είχαν κυκλώσει μούδιασαν. Από τότε μπορούμε να πούμε, πως οι κρούσεις τους δεν είχαν άλλο σκοπό από του να δώσουν καιρό στα τμήματά τους (που βρισκόντουσαν βορείως του Καλπακίου) να υποχωρήσουν στα ορμητήριά τους.

Τέσσερις Ταξιαρχίες {τρείς της VIII Μεραρχίας και η 41η (Μανιδάκης) της ΙΧ του Κιτριλάκη, μία Μοίρα ΛΟΚ (Ζαχαράκης) και η Σχολή Εφέδρων Κέρκυρας (Ανδρεάδης)} ανοίγουν το δρόμο προς το Μπουραζάνη.

Πολλοί φαντάστηκαν, ακούωντας τις σκληρές μάχες στην περιοχή εκείνη, πως είχαν συγκεντρωθεί πολλές στρατιωτικές δυνάμεις για να βοηθήσουν την VIII Μεραρχία. Δεν παρεσύρθησαν οι αρμόδιοι σε σπασμωδικές ενέργειες. Οι μόνες ενισχύσεις από άλλη περιφέρεια ήταν η Σχολή Κέρκυρας, η 41η Ταξιαρχία με το Πυροβολικό της και μία Μοίρα ΛΟΚ. Επίσης από την πρώτη ημέρα η αεροπορία που μεταφέρθηκε στα Γιάννενα. Η Σχολή Κέρκυρας παρά τον ακράτητο ενθουσιασμό των μαθητών δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως. Όλες οι άλλες δυνάμεις με αποφασιστικές σύντονες, αλλά υπολογισμένες ενέργειες, από ύψωμα σε ύψωμα, ανέτρεπαν τον εχθρό προς Μπουραζάνη και τη κοιλάδα του Βοϊδομάτη και του Αώου.

Οι δυνάμεις των συμμοριτών στον τομέα βορείως του Καλπακίου ήταν αρκετά μεγάλες, γιατί και η αντίστασή τους ήταν σοβαρή και οι φάλαγγες των μεταγωγικών των συμμοριτών μεγάλες, όπως διηγούνται οι χωρικοί. Η Κόνιτσα στις 28 και 29 Δεκεμβρίου δοκιμάζεται κυρίως από βαρείς όλμους και πυροβολικό των συμμοριτών, που δεν σταματά καθόλου, ούτε μέρα, ούτε νύχτα.

Τις νύχτες γίνονται προσπάθειες μικροεισδύσεων χωρίς αποτέλεσμα. Εν τω μεταξύ από τον πεδινό διάδρομο παρατηρούνται οι πρώτες φάλαγγες των συμμοριτών, με κατεύθυνση βορειοδυτική. Είναι τα πρώτα τμήματα που εγκαταλείπουν την περιοχή βορείως του Καλπακίου και κινούνται ορος τα χωριά Σαναβώ και Μάζι να ενισχύσουν τη συμμοριακή φρουρά του Μπουραζάνη που έχει πιάσει τις θέσεις του Λόχου Βήτου.

Τις νύχτες στο δρόμο που ξεκινά από το Λεσκοβίκι για την Ελληνοαλβανική μεθόριο, βλέπουν συχνά οι υπερασπιστές της Κόνιτσας φώτα αυτοκινήτων που ανεβοκατεβαίνουν συνεχώς. Από ομολογίες χωρικών της περιοχής εκείνης αποδεικνύεται πως τα αυτοκίνητα αυτά μετέφεραν ενισχύσεις στους συμμορίτες και στην επιστροφή πολυάριθμους τραυματίες σε αλβανικά νοσοκομεία.

Αλλά από την Κόνιτσα τις νύχτες η αμυνόμενη φρουρά και ο λαός της πόλης αντικρύζουν άλλα φώτα παρήγορα. Είναι φωτοβολίδες που σκάζουν στην περιοχή της Βίγλας.

Οι ενισχύσεις στην πολιορκημένη πόλη πλησιάζουν. Η ηρωϊκή πόλη της Κόνιτσας αναπνέει. Βλέπει τους ελευθερωτές να φθάνουν. Η νίκη ανατέλλει. Τα αγέρωχα υψώματα γύρω που έμειναν απόρθητα μοιάζουν τώρα σαν να φθάνουν στον ουρανό. Και οι ριπές των πυρών της φρουράς της αμύνης εξαποστέλονται τώρα σε ρυθμό: έρ – χε – ται !!

Τα ΛΟΚ εισδύουν στα νώτα της Βίγλας.

Από τη νύχτα της 29ης Δεκεμβρίου οι πολιορκημένοι της Κόνιτσας αντικρύζουν πέρα κατά τη Βίγλα να σκάζουν οι φωτοβολίδες των τμημάτων μας που αγωνίζονται να ανοίξουν δρόμο κατά την Κόνιτσα.

Σαν διάττοντες αστέρες (με αντίστροφη πορεία προς τους πραγματικούς), πότε κίτρινοι, πότε πράσινοι, οι φωτοβολίδες διασχίζουν κάθε τόσο τον σκοτεινό ουρανό και τον φωτίζουν με τις χαρωπές υποσχέσεις του για την άμυνα.

Στα υψώματα της Γκραμπάλας ο αγώνας είναι εξαιρετικά σκληρός. Στο ύψωμα 1060 είχαν μείνει από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο χαρακώματα, και αυτά ακριβώς κρατούσαν οι συμμορίτες. Το πυροβολικό μας και η αεροπορία τα κτυπούν συνεχώς, αλλά οι συμμορίτες εξακολουθούν να αντιστέκονται.

Το απόγευμα όμως της 29ης Δεκεμβρίου στις τρείς μία Διλοχία του 527 Τάγματος Πεζικού με τον Λυγεράκη καταφέρνει και με ηρωϊκή εξόρμηση μπαίνει στα χαρακώματα και διώχνει κακείν-κακώς τους συμμορίτες.

Για να ανέβει η ηρωϊκή αυτή Διλοχία εκεί επάνω, έκανε σωστή αναρρίχηση στην πλαγιά που ήτανε εντελώς γυμνή και φοβερά απότομη. Μετά την κατάληψη του υψώματος 1060 το άλλο ύψωμα της Γκραμπάλας, το ύψωμα 1090 εγκατελείφθηκε τις νυχτερινές ώρες. Τη νύχτα εγκατέλειψαν επίσης κι ένα μικρό ύψωμα μεταξύ Γκραμπάλας – Βίγλας, το 723. Έμενε τώρα η Βίγλα, που όλοι οι στρατιωτικοί περίμεναν πως θα συναντήσουν την πιο σοβαρή αντίσταση.