Posted on 30/08/2016 by ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ

 Η μυστική άφιξη του στρατηγού Γρίβα στην Κύπρο, τον Αύγουστο του 1971(2)

ΠΡΟΤΟΥ μπούμε στις λεπτομέρειες της περιπετειώδους και επικίνδυνης πορείας του στρατηγού Γρίβα Διγενή από την Αθήνα στην Κύπρο, θεωρούμε αναγκαίο να αναφερθούμε σε δύο σημαντικές μαρτυρίες, για γεγονότα που προηγήθηκαν της απόδρασης του από το σπίτι του, στο Χαλάνδρι.

Αντιχουντική Οργάνωση Γρίβα, οπλισμός και εκπαίδευση μελών 

Ο ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Πανίκος Σωτηρίου, παλιός αγωνιστής της ΕΟΚΑ, με πλούσια ενωτική δραστηριότητα μετά το 1959 και έμπιστος συνεργάτης του Διγενή , είχε κληθεί από τον

                                         O δικηγόρος Πανίκος Σωτηρίου.

στρατηγό στην Αθήνα, τον Γενάρη του 1968. Σκοπός, όπως μας μαρτύρησε ο ίδιος Σωτηρίου, να αναλάβει την εκπαίδευση μελών μυστικής Οργανώσεως, την οποία συνέστησε ο Γρίβας για επαναστατική δράση εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος των Αθηνών. Αυτό λέχθηκε στον Σωτηρίου στην Κύπρο από άλλους αγωνιστές, οι οποίοι είχαν παραλάβει το απόρρητο μήνυμα του Διγενή. Έσπευσε τότε να αναχωρήσει αμέσως στην Αθήνα, για τρεις μέρες, όπως προγραμμάτισε, προφασιζόμενος λόγους υγείας. Και εκεί, ο στρατηγός τού εξήγησε πως ο δικός του ρόλος ήταν να αναλάβει να εκπαιδεύσει μέλη της Οργάνωσης στην κατασκευή βομβών από υλικά μέσα που κυκλοφορούν χωρίς έλεγχο στην αγορά, αλλά και στα μυστικά του συνωμοτικού αγώνα, μέσα από την ειδική πείρα που είχε από τον αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59.

«Μιλήσαμε διεξοδικά, μεταξύ άλλων, με τον Αρχηγό», ανέφερε στην μαρτυρία του ο κ. Σωτηρίου, «και για την οργάνωση αντάρτικου στο λεκανοπέδιο Αττικής, με δημιουργία ομάδων κρούσεως, τόσο στην περιοχή της Αθήνας όσο και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας σε μεταγενέστερο στάδιο, καθώς και για δυναμικές ομάδες αυτοκτονίας, οι οποίες θα έπλητταν κορυφαία στελέχη της δικτατορίας, με κύριο στόχο τον Γεώργιο Παπαδόπουλο. Γιατί μόνον έτσι επιστεύετο ότι θα συντομεύετο η πτώση της Χούντας. Ο Αρχηγός μού εξήγησε ότι θα συναντούσα τους επικεφαλής των διαφόρων τμημάτων της Οργάνωσης αξιωματικούς μέσω Κυπρίων φοιτητών, οι οποίοι και θα με συνόδευαν σ’ αυτούς. Μου συνέστησε επίσης να φιλοξενηθώ σε σπίτια Κυπρίων φοιτητών αντί να μείνω σε ξενοδοχείο, επειδή πρόβλεπε παραμονή μου στην Αθήνα για αρκετό χρόνο.»

ΜΕ βάση αυτά, ο κ. Σωτηρίου κινήθηκε προς διάφορες κατευθύνσεις, με το ψευδώνυμο «Θεόδωρος». Όπως διαπίστωσε, επικεφαλής ομάδων της Οργάνωσης του Διγενή ήταν Ελλαδίτες νέοι επιστήμονες και επιχειρηματίες, αλλά και Κύπριοι φοιτητές. Έτσι, αντί για τρεις μέρες, έμεινε στην Αθήνα τέσσερις ολόκληρους μήνες, μέχρι τον Μάιο του 1968. Επέστρεψε στην Κύπρο την ημέρα που ο στρατηγός Γρίβας είχε υποβληθεί σε εγχείρηση προστάτη σε κλινική των Αθηνών.

ΕΠΑΝΕΡΧΟΜΕΝΟΣ στην Κύπρο ο Σωτηρίου, άρχισε αμέσως τη συγκέντρωση υλικού- οπλισμού, εκρηκτικών υλών, πυροδοτικών και ωρολογιακών μηχανισμών και πυροκροτητών, για τη δράση της αντιχουντικής Οργάνωσης. Στα πλαίσια αυτά, έστειλε ατμοπλοϊκώς στην Ελλάδα αρχικά δύο αποστολές ελαφρού οπλισμού, με συνοδούς άλλους Κύπριους αγωνιστές, ενώ σε πολλές άλλες περιπτώσεις στη συνέχεια, μεγάλο αριθμό πυροκροτητών. Παράλληλα, προέβη σε ενέργειες για την αγορά μεγάλης ποσότητας όπλων από τη Γαλλία, αν τα πράγματα εξελίσσονταν όπως υπολόγιζαν.

ΟΜΩΣ, τον Σεπτέμβρη του ’68, με λύπη του ο Σωτηρίου πληροφορήθηκε ότι συνελήφθησαν σημαντικά στελέχη και μέλη της Οργάνωσης. Μεταξύ αυτών και ο απότακτος ταγματάρχης Νικόλαος Λύτρας, τον οποίο ο Σωτηρίου γνώριζε με το ψευδώνυμο «Σουλιώτης». Ο Λύτρας μετά τη σύλληψή του εξορίστηκε και παρέμεινε κρατούμενος μέχρι και τη πτώση της Χούντας. Επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία μετά τη μεταπολίτευση και διαδοχικά προήχθη σε στρατηγό. Άλλος ένας απότακτος ταγματάρχης, ανώτερο στέλεχος της αντιστασιακής Οργάνωσης Γρίβα, ήταν και ο Σπύρος Μουστακλής, ο οποίος πέθανε χρόνια μετά σε νοσοκομείο (28.4.1986), από τα

Ο απότακτος ταγματάρχης Σπύρος Μουστακλής στο κρεβάτι του πόνου. Από τις προσπάθειες των γιατρών μπορούσε να κινείται κάπως, αλλά δεν μιλούσε…

πολύ σοβαρά προβλήματα που του δημιούργησαν τα απάνθρωπα βασανιστήρια που υπέστη από τη Χούντα μετά τη σύλληψή του.

Η απόφαση Γρίβα για κάθοδο στην Κύπρο – Προετοιμασίες

ΠΑΡΑ τα πλήγματα που υπέστη η Οργάνωσή του και το στενό εγκλωβισμό στο σπίτι του, ο στρατηγός Γρίβας άρχισε να οργανώνει φοιτητικό Κίνημα εναντίον της Δικτατορίας. Με κατάληξη την απόφασή του να κατέλθει στην Κύπρο, προκειμένου να παρεμποδίσει το ξεπούλημα της Κύπρου , το οποίο απεργαζόταν η Χούντα σε συνεννόηση με την Τουρκια και τις ΗΠΑ, και να επαναφέρει το Κυπριακό στην πορεία της αυτοδιάθεσης-Ένωσης.

«ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ στην περίπτωση αυτή», υπογράμμισε ο κ. Σωτηρίου, «είναι πως υπάρχουν άνθρωποι που ισχυρίζονται πως τον Διγενή, τον φανατικότερο πολέμιό της, έστειλε στην Κύπρο η Χούντα. Αν είναι δυνατό, όσοι γνώριζαν σε βάθος τον Διγενή, να μπορέσουν να πιστέψουν πως μπορούσε ποτέ να γίνει όργανο οποιουδήποτε και περισσότερο βέβαια «των δειλών, προδοτών και των άκαπνων της Χούντας», όπως τους αποκαλούσε ο Διγενής. Δεδομένου, λοιπόν, ότι τα σχέδια της Χούντας αφορούσαν διχοτομική λύση του Κυπριακού και, αφού δεν υπήρχε τρόπος σύντομης ανατροπής της, από την Ελλάδα δραπετεύει τον Αύγουστο του 1971 και αποβιβάζεται στην Κύπρο της 31η Αυγούστου 1971, μεταθέτοντας την αντιχουντική δράση στην Κύπρο.

»Για να έρθει ο Αρχηγός στην Κύπρο», συνέχισε ο κ. Σωτηρίου, «συμφωνήσαμε έναν κώδικα, με τον οποίο θα επικοινωνούσαμε μαζί του. Τον κώδικα ετοίμασα εγώ και του τον έδωσα στο τελευταίο μου ταξίδι στην Αθήνα. Στη συνέχεια, μου είχε στείλει κωδικοποιημένο μήνυμα μέσω ενός φοιτητού τότε και γνωστού καθηγητή οικονομικών σήμερα για το πότε θα ερχόταν και πού θα κατέβαινε. Επρόκειτο για τον όρμο Πισσουρίου, όμως είχαμε και εφεδρικά σημεία παραλαβής στις Επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, στα οποία ήταν σε επιφυλακή ειδικές ομάδες, Επίσης, οργανωμένος αξιωματικός ήταν ανοιγμένος με πλοιάριο στη γραμμή Ρόδου-Κύπρου, 80 μίλια από τον Ακάμα, με σκοπό τον ανεφοδιασμό με καύσιμα του πλοιαρίου που θα μετέφερε τον Αρχηγό. Μεγάλες ποσότητες καυσίμων είχα φροντίσει επίσης να προωθήσω στην Επισκοπή και το Πραστειό Αυδήμου, ενώ άλλες είχα στο σπίτι μου στη Λεμεσό. Επί πλέον, είχαμε προνοήσει όπως, σε περίπτωση που θα υπήρχε κίνδυνος στην ακτή, να παραλάβουμε τον Αρχηγό με τη βάρκα του αγωνιστή Στεφανή Προδρόμου, από την Επισκοπή, να τον οδηγούσαμε στις εκβολές του ποταμού Κούρρη, όπου ο Προδρόμουείχε σε αναμονή αυτοκίνητο, για την άμεση μετακίνηση και μεταφορά του στη Λεμεσό. Τελικά, ο Αρχηγός έφτασε με καθυστέρηση τριών ημερών. Στην ακτή Πισσουρίου βρισκόταν σε αναμονή μια βδομάδα πριν τρία άτομα, τα οποία, για λόγους παραπλάνησης, είχαν στήσει αντίσκηνο και…έκαναν κάμπιγκ! Να επισημάνω, βέβαια, ότι την εποχή εκείνη τίποτε δεν υπήρχε στην ακτή, όπως ξενοδοχεία και άλλες υποδομές, οι οποίες και δημιουργήθηκαν αργότερα.

»ΣΤΟ σχέδιο παραλαβής του Διγενή είχε εμπλοκή και αξιωματικός της Λιμενικής Αστυνομίας, ο οποίος θα χρησιμοποιούσε εν ανάγκη και την αστυνομική άκατο για βοήθεια, κάτι όμως που δεν χρειάστηκε.

• ΕΠΙΣΗΣ, σημαντικό να λεχθεί, ότι υπήρχε απόλυτη οργάνωση σε παγκύπρια βάση πριν από την κάθοδο του Αρχηγού από καθαρά ενωτικούς ώστε, από την πρώτη νύχτα της άφιξής του, θα μπορούσε να ελέγχει τα πάντα στο νησί.

»Αυτό απαντά και σε όσους μιλούν για έναρξη της οργάνωσης της ΕΟΚΑ Β΄ μετά την άφιξη του Διγενή. Η αλήθεια είναι ότι, το μόνο που έγινε μετά που έφτασε, ήταν να δώσει το όνομα ΕΟΚΑ Β΄ στην Οργάνωση.»

Η Χούντα κατακρατούσε τη σύνταξη του Διγενή!

ΠΟΛΥ σημαντική για την απόδραση Διγενή από την Αθήνα, είναι και η μαρτυρία κουμπάρας του στρατηγού Γρίβα, η οποία φιλοξενήθηκε από αυτόν στο σπίτι του τις μέρες που προηγήθηκαν της απόδρασης. Η γυναίκα αυτή ανακρίθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς μόλις διαπιστώθηκε η απουσία του. Πρόκειται για τη Λίτσα Ευσταθίου, σύζυγο του λαμπρού αγωνιστή-αντάρτη της ΕΟΚΑ Χαράλαμπου Ευσταθίου, τον γιο τους οποίους Νικόλα είχε βαφτίσει ο Διγενής όταν ήρθε στην Κύπρο το 1964.

ΟΠΩΣ μας ιστόρησε η κ. Ευσταθίου, τον Αύγουστο του 1971 βρισκόταν στην Αθήνα για διακοπές, μαζί με τον Νικόλα. Έμεναν σε ξενοδοχαίο, όμως περνούσαν πολλές ώρες με

---

                              Λίτσα Χαράλαμπου Ευσταθίου.

τον Διγενή και τη σύζυγό του Κική. Για το σκοπό αυτό, έστελλε σχεδόν καθημερινά τον σοφέρ του και τους έπαιρνε στο σπίτι του (διαμέρισμα), στο οποίο μόλις είχε μετακομίσει.

«Πολλές φορές», συνέχισε η κ. Ευσταθίου, «είδα τον στρατηγό να επιστρέφει στο σπίτι από διάφορες κυβερνητικές Υπηρεσίες εκνευρισμένος, γιατί το στρατιωτικό καθεστώς τού κατακρατούσε τη σύνταξή του, όταν ήταν στην Κύπρο το 1967!

»Είπα στο ζεύγος Γρίβα ότι ήθελα να πάω στην Τήνο για δυο μέρες και κανονίσαμε να πάω Σαββατοκύριακο, 28 και 29 Αυγούστου. Την Παρασκευή το μεσημέρι με κάλεσαν να φάμε. Αργά το απόγευμα, όταν θα έφευγε ο σοφέρ του, ο Διγενής του είπε να με πάρει στο ξενοδοχείο. Αυτό και έγινε. Ο στρατηγός, μάλιστα, είχε κατέβει να μας κατευοδώσει μέχρι την έξοδο της πολυκατοικίας. Μας φίλησε και φύγαμε.

«Περιμένουμε να μας πείτε πού πήγε ο Διγενής»!

»Την επομένη, έφυγα πολύ νωρίς με το παιδί για την Τήνο. Έμεινα εκεί δυο μέρες, στη διάρκεια των οποίων δεν είχα ακούσει καθόλου ειδήσεις. Τη Δευτέρα, 30 Αυγούστου, όταν επέστρεψα στην Αθήνα και καταλύσαμε στο ξενοδοχείο μας στο Κουκάκι, επειδή ήμουν πολύ κουρασμένη, ζήτησα να μας φέρουν το φαγητό στο δωμάτιο. Μπαίνοντας η καμαριέρα, μου είπε:

– Καλή κυρία, ποια είσθε και έχει περικυκλώσει το ξενοδοχείο η Ασφάλεια; Μου είπαν να σας πω, όταν τελειώσετε το φαγητό να κατεβείτε στο σαλόνι και σας θέλουν.

»Πράγματι, κατέβηκα με το γιο μου στο σαλόνι και πρόσεξα ότι σε όλες τις πόρτες υπήρχε αστυνομικός. Στο σαλόνι με περίμενε ένας κύριος, που μου συστήθηκε ως ο αστυνομικός διευθυντής πόλεως Αθηνών Κωνσταντόπουλος.

– Ξέρετε, με ρώτησε όταν τον πλησίασα, ότι ο Διγενής εξαφανίστηκε, κι εσείς είστε ο τελευταίος άνθρωπος που τον είδε; Περιμένουμε να μας πείτε πού πήγε! Εμείς, έχουμε πληροφορίες ότι έφυγε για την Κύπρο και, αφού είσθε κουμπάρα του, όπως μας είπε ο σοφέρ του, και ο άντρας σας είναι αγωνιστής, θα ξέρετε!..

– Γιατί να μην πήγε στη Γερμανία; Του απάντησα. Ήθελε τόσο πολύ να κάνει τη διάλεξη που του ζήτησαν στο Πανεπιστήμιο και δεν του δώσατε έξοδο!..

– Μα, το κάναμε για το καλό της υγείας του!.. Όμως τώρα μας ανατρέπετε τα σχέδια και θα πρέπει να ψάξουμε κι αυτή την πιθανότητα. Αλλά, θέλω να σας προτείνω κάτι, για το καλό και των δυο μας. Εγώ θα βγάλω λαβράκι και θα προαχθώ, κι εσύ λεφτά! Αν συνεργασθείτε μαζί μας, θα σας ανοίξουμε προσωπικό λογαριασμό, για τις πληροφορίες που θα μας δίνετε για τον Γρίβα!..»

Η κ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ απόρησε για το θράσος του αξιωματικού και δεν δυσκολεύτηκε να του πει ότι τέτοια πράγματα ούτε που τα συζητά. «Όπως και δεν ξέρω πού είναι ο Διγενής», πρόσθεσε. Ο αξιωματικός έφυγε τότε απογοητευμένος, αφήνοντας, καλού-κακού την κάρτα του στην κ. Ευσταθίου. Όσο για το «λαβράκι» που οπτασιαζόταν μαζί με δόξες και τιμές, παρέμειναν απλώς στη φαντασία του.

ΤΟ γεγονός αυτό αποτελεί πιστεύουμε πειστική απόδειξη, ότι κάθε άλλο παρά «έστειλε στην Κύπρο τον στρατηγό Γρίβα η στρατιωτική Χούντα των Αθηνών», όπως ισχυρίζονται οι εχθροί του Διγενή. Μια ακόμα απόδειξη της διάστασης Γρίβα με τη Χούντα, είναι και οι ταλαιπωρίες του στρατηγού με τη σύνταξή του. Αν ήταν «δικός» τους, ήταν δυνατό να έχει τέτοιο πρόβλημα; Έπειτα: Είναι και οι ανησυχίες τους από τη στιγμή που διαπίστωσαν ότι έλειπε από το σπίτι του, ότι κατέβηκε στην Κύπρο. Μόνο σ’ αυτό πήγε το μυαλό τους. Οτιδήποτε άλλο δεν υποψιάστηκαν. Με αυτά, βέβαια, καθίσταται φανερό ότι η παρουσία του Διγενή στην Κύπρο, τους ενοχλούσε.

Η ΛΙΤΣΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ φρόντισε μετά από το διάλογό της με τον Κωνσταντόπουλο να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς με τον ΄άντρα της και να ετοιμασθεί για να επιστρέψει στην Κύπρο. Χωρίς να γνωρίζει ασφαλώς τίποτε, για το τι έγινε και πού ήταν ο Διγενής, αφού ο στρατηγός κανένα λόγο δεν έκανε γι’ αυτό στις πολλές συναντήσεις που είχαν στο σπίτι του. Φθάνοντας την επομένη στην Κύπρο, η κ. Ευσταθίου αντιλήφθηκε ότι ναι, ο Διγενής βρισκόταν στο νησί, αφού οι εφημερίδες βοούσαν για την εξαφάνισή του και όλες μιλούσαν για μυστική άφιξή του. Για την παρουσία του στρατηγού στην Κύπρο έλαβε γνώση, στα σίγουρα μάλιστα, τον επόμενο καιρό, όπως θα δούμε σε μιαν άλλη περίπτωση.

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ: Πώς απέδρασε από το διαμέρισμα του ο Διγενής και άρχισε το ταξίδι του δια θαλάσσης για την Κύπρο, με κίνδυνο να κατατσακιστεί σε βράχους κοντά στα τουρκικά παράλια, όπου παρέσυραν τα μανιασμένα κύματα το πλοιάριο που τον μετέφερε!..

(Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα)